نام: دکتر علی محیالدین علی قره داغی
شغل: استاد دانشگاه
مدرک تحصیلی: استاد و پروفسور
دکتر قره داغی را با اتحادیهی جهانی علمای مسلمان میشناسند که به همراه علامه یوسف قرضاوی و دکتر محمد سلیم العوا و چند تن دیگر در تأسیس آن مشارکت داشته است. ایشان مدیریت نخستین نشست مجمع عمومی اتحادیه را که در سال ۲۰۰۴م در لندن برگزار شد، به عهده گرفت و برگزاری دومین و سومین نشست مجمع عمومی نیز که در سالهای ۲۰۰۶ و ۲۰۱۰م در استامبول برگزار شد به او واگذار شد. استاد قره داغی از همان ابتدا به عنوان عضو هیآت امنا و دفتر اجرایی انتخاب شد، سپس ریاست کمیتهی اقلیتهای اسلامی را به عهده گرفت و توانست به همراه اعضای کمیته، خدمات شایانی را ارائه دهد که مورد تحسین هیأت امنا، رئیس اتحادیه و دبیرکل واقع شد.
در طول شش سال گذشته ایشان به همراه دکتر محمد سلیم العوا و دکتر هیثم خیاط در کمیتهی تهیهی پیش نویس فعالیت کرده است و در تدوین برخی از بیانیهها با رئیس اتحادیه و دبیرکل همکاری داشته است.
دکتر علی محیالدین قره داغی تابعیت قطری دارد و استاد دانشگاه قطر و رئیس و مؤسس دانشگاه توسعهی انسانی است. وی همچنین یکی از کارشناسان مجامع فقهی (در مکهی مکرمه و جده) و نیز عضو شورای اروپایی افتا و مباحث اسلامی و ریاست تعدادی از هیأتهای فتوا و نظارت شرعی برخی از مؤسسات مالی اسلامی را به عهده دارد. ایشان تلاشهای زیادی در زمینهی امدادرسانی انجام داده است که نتیجهی آن بنیانگذاری برخی از مؤسسات کمکرسانی بوده است.
استاد قرهداغی در سال ۱۹۴۹م در شهر قره داغ در استان سلیمانیه در کردستان عراق و در یک خانواده علم دوست دیده به جهان گشود؛ نسب ایشان به سیدنا حسین (رض) میرسد. ایشان توانست قرآن کریم را حفظ کند و سپس برای استفاده از محضر عمویش شیخ نجمالدین قرهداغی و علامه مصطفی قرهداغی و نیز جمعی از علمای سلمانیه به این شهر منتقل شد. ایشان سپس راه بغداد را در پیش گرفت و از محضر علمایی چون شیخ عبدالکریم مدرس و شیخ عبدالقادر خطیب کسب فیض کرد. شهر قرهداغ خاستگاه بسیاری از علما و فضلا مانند شیخ عبداللطیف کبیر، شیخ محمد نجیب قرهداغی، شیخ عمر قرهداغی، شیخ مصطفی قرهداغی، شیخ بابا رسول، شیخ نورالدین، شیخ نجمالدین و غیره بوده است. همچنین این شهر زادگاه عالم ربانی مولانا خالد نقشبندی بوده است.
ایشان اجازهی علمی را در سال ۱۹۷۰م و نزد تعدادی از بزرگترین علمای منطقه از جمله شیخ مصطفی قرهداغی دریافت کرد. همچنین از «مرکز اسلامی کردستان» که نخستین مرکز در آن منطقه بود، فارغالتحصیل شد و سپس وارد دانشکدهی امام اعظم در بغداد شد و رتبهی ممتاز دریافت نمود که در جای خود اولین بود. ایشان سپس با رتبهی نخست به مدرک کارشناسی ارشد و پس از آن به درجهی دکترا نایل آمد. دانشکدهی شریعت و حقوق دانشگاه الازهر از وی خواست رسالهاش را به زبانهای زندهی دنیا ترجمه و به چاپ رساند. عنوان رسالهی ایشان اصل رضایت در شریعت اسلامی و قانون مدنی بود که مذاهب هشتگانهی فقهی و قوانین روم، انگلستان، فرانسه، مصر و عراق را شامل میشد. ایشان در سال ۱۹۸۵م به دانشکدهی شریعت دانشگاه قطر وارد شد و موفق شد درجهی استادی را از آن دانشگاه دریافت کند. استاد قرهداغی بیش از ۳۰ عنوان کتاب و یکصد مبحث علمی در معاملات اسلامی، بانکها، اقتصاد، فقه اسلامی، تحقیق کتاب و تفکر اسلامی دارد.
بسیاری از علمای معاصر به توان علمی ایشان از نظر فقهی و گستردگی معلومات، عمق و دقت و ژرفنگری در معاملات و اقتصاد اسلامی و جمعبندی مطالعات قدیمی گواهی دادهاند. ایشان در نزد تعدادی از علمای بزرگ و نوادر روزگار پرورش یافته است و به ویژه در زمینهی اقتصاد اسلامی و مسایل روز سرآمد است. علامه شیخ مصطفی زرقا در گزارش ویژهی خود در ترفیع درجهی استادی وی مینویسد: «ما در مقابل فقیه جدیدی قرار داریم که چشمانداز وسیعی دارد». شیخ یوسف قرضاوی در مقدمهی کتاب «حکم سرمایهگذاری در سهام شرکتها» مینویسد: پرسشهای زیادی وجود دارد که نیاز به پاسخ قطعی دارد و برادر دکتر علی قرهداغی به خوبی به آنها پاسخ داده است. او اهل این کار است و در این زمینه استاد بلامنازع است و بحمدالله در معاملات مالی روزمره به یک وزنه و حجت تبدیل شده است. از روزی که رسالهی دکترای خود را در دانشکدهی شریعت الازهر تحت عنوان «فقه معاملات» آغاز کرد، در این زمینه کار و فعالیت کرده است. وی از تواناییهایی برخوردار است که میتواند زمام بحث و تحقیق را در دست گیرد. حفظ قرآن کریم، آگاهی از سنت نبوی، تعمق در کتابهای مختلف فقهی و آگاهی از مسایل روز و قوانین وضعی از جمله زمینههای توانمندی ایشان است. ایشان میراث علمی، فهم واقعیتها، شناخت نصوص و شناخت مقاصد را با هم جمع کرده است؛ اینها ابزارهای مورد نیاز هر فقیهی است که میخواهد با مشکلات روز دست و پنجه نرم کند. نگاه متعادل و باور به شیوهی میانهروانه هم به کمک وی میشتابد. با اینکه عصمت از آن پیامبر است، جای تعجب نیست که استاد بتواند در بحث راه درستتر و دقیقتر را انتخاب کند. شگفتی ندارد که برادر علی قره داغی در تمام سمینارهای پژوهشی و همایشهای علمی و مجامع فقهی که در آن، جوانب مختلف معاملات مورد بحث و بررسی قرار میگیرد شخصیت اول باشد. ایشان یکی از معدود کارشناسان و افراد مورد اعتماد علمای امت است.
مدارک علمی
–مدرک دکترا با درجهی ممتاز در رشتهی شریعت و حقوق در دانشگاه الازهر در زمینهی قراردادها و معاملات مالی در سال ۱۹۸۵م؛ پیشنهاد شد که رسالهی ایشان چاپ و به دانشگاههای معتبر جهان ارائه شود.
–کارشناسی ارشد در فقه مقارن از دانشکدهی شریعت و حقوق دانشگاه الازهر در سال ۱۹۸۰م با درجهی عالی.
–نخستین کارشناس فارغ التحصیل در رشتهی شریعت اسلامی با درجهی ممتاز در بغداد در سال ۱۹۷۵م.
–مدرک اجازهی علمی در علوم اسلامی از سوی استاتید حوزه در سال ۱۹۷۰م.
–نخستین فارغالتحصیل مرکز اسلامی در منطقه در سال ۱۹۶۹م.
مشاغل
–دبیرکل اتحادیهی جهانی علمای مسلمان.
–استاد و رئیس بخش فقه و اصول دانشکدهی شریعت و حقوق و مطالعات اسلامی در دانشگاه قطر.
–رئیس هیأت امنای دانشگاه توسعهی انسانی کردستان عراق.
–رئیس انجمن اسلامی کردی.
–رئیس یا عضو اجرایی هیأت فتوا و نظارت شرعی تعدادی از بانکهای اسلامی و شرکتهای بیمهی اسلامی در داخل قطر مانند بیمهی اسلامی قطر و در خارج از قطر مانند بانک اسلامی دبی و بانک سرمایهگذاران بحرین و بانک سرمایهگذاری کویت.
عضویت در مجالس، انجمنها و جمعیتها
۱–عضو شورای اروپایی افتا و پژوهش.
۲–عضو انجمن شرعی هیأت حسابرسی و بازرسی مؤسسات مالی اسلامی.
۳–مؤسس هیأت «الرحمه الانسانیه» در اسکاندیناوی.
۴–عضو مؤسس مؤسسهی خیریهی شیخ عید بن محمد آل ثانی در قطر.
۵–عضو مجمع عمومی انجمن خیریهی قطر و مشاور حقوقی آن.
۶–عضو و دبیر هیأتمدیرهی دانشکدهی شریعت و حقوق و عضو بسیاری از کمیتههای دانشکده و تصمیم گیرندهی سمینار علمی و عضو مجلهی مرکز پژوهشهای سنت و سیره وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی در جده.
۷–کارشناس مجمع فقه اسلامی وابسته به انجمن جهان اسلام در مکهی مکرمه.
۸–کارشناس مجمع فقه اسلامی وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی در جده.
۹–کارشناس هیأت عالیرتبهی زکات.
۱۰–ناظر دانشکدهی بانکهای اسلامی دانشگاه مجازی لوتا.
۱۱–عضو کمیتهی مشورتی و فرهنگی مرکز اسلامی وابسته به دانشگاه آکسفورت.
۱۲–عضو هیأت امنا و هیأت اجرایی دانشگاه اسلامی و جهانی چیتاگنگ بنگلادش.
فعالیتهای علمی و دانشگاهی
سمینارها و همایشهای علمی:
۱–همایش علمی دانشکدهی شریعت دانشگاه قطر با موضوعات زیر: معضل بدهی و راه حل اسلام، نوسانات پول کاغذی و تأثیر آن بر حقوق و تعهدات، حکم اجرای قرارداد از طریق وسایل ارتباطی نوین و چگونگی دریافت آن، احکام بورس و موضوعات دیگر.
۲–مشارکت در سمینار ساخت مساجد وابسته به انجمن جهان اسلام در سال ۱۳۹۵هـ مصادف با ۱۹۷۵م با مبحث «مفهوم مسجد در اسلام و کارکرد آن در زمان حاضر».
۳–سمینار معضل آموزش در میان مجاهدان افغان با مبحث «مبارزهی ملی با بیسوادی در میان مجاهدان» در سال ۱۹۸۷م.
۴–شرکت در تمام دورههای مجمع فقه اسلامی وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی از دورهی پنجم در سال ۱۹۸۹م تا امروز و ارائهی یک یا دو بحث در هر دوره.
۵–مشارکت در دورههای مجمع فقهی اسلامی وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی از سال ۱۹۹۵م با یک یا دو مبحث.
۶–مشارکت در تمام سمینارهای هیأت جهانی زکات در کویت و ارائهی یک یا دو بحث در هر سمینار از سال ۱۹۸۸م تا امروز.
۷–شرکت در تمام دورههای شورای فتوای و پژوهش اروپا از دوره نخست تا امروز و ارائهی بحثهایی در هر دوره.
۸–کمیتهی مقدماتی سمینار مرکز مباحث سنت و سیره در مارس سال ۱۹۹۰م.
۹–سمینار تورم با نظارت مجمع فقه اسلامی و بانک توسعه در جده به مدیریت ایشان در اکتبر سال ۱۹۹۵م.
۱۰–شرکت در سمینار تدریس حقوق و نیازهای جامعهی قطر در تاریخ ۲۳الی ۲۶/۱۲/۱۹۹۵م در گروه حقوق دانشکدهی شریعت و حقوق با مبحث «فهم اختلاف و چگونگی استفاده از آن در تدریس حقوق».
۱۱–شرکت در سمینارهای وقف در ابوظبی، کویت، قطر و عربستان.
۱۲–مشارکت در بخش اعظم سمینارهای اقتصادی در خانهی سرمایهگذاری کویت و بانکهای توسعه در جده و غیره.
۱۳–شرکت در سمینارها و حلقههای «دله البرکه» به همراه ارائهی بحثها یا نظرات اقتصادی به ویژه در حلقههای رمضانی آن.
۱۴–مشارکت در سمینار بیمه و حقوق که به همت دانشکدهی حقوق دانشگاه الشارقه در دورهی زمانی ۱۳ تا ۱۴ ربیع الاول سال ۱۴۲۴م برگزار شده بود.
۱۵–حضور در اغلب سمینارهای و همایشهای فقهی از جمله سمینارهای فقهی که در کشورهای خلیج برگزار شده است.
۱۶–سمینارهای هیأت حسابداری و نظارت مؤسسات مالی و اسلامی در بحرین.
۱۷–سمینار بانکهای اسلامی؛ چالشها و آینده، شبکه الجزیره مباشر، ۵ مارس ۲۰۰۶م.
۱۸–کنفرانس سرمایهگذاری اسلامی، مرکز پژوهشهای اسلامی اکسفورت، ۲۳ مارس ۲۰۰۶م.
۱۹–نخستین کنفرانس فقهی مؤسسات مالی اسلامی، نوامبر ۲۰۰۶م – کویت.
۲۰–سمینار جهانی علمای شریعت، نوامبر ۲۰۰۶ – بانک مرکزی مالزی – کوآلالامپور.
۲۱–کنفرانس اسلامی و سالانهی سرمایهگذاری زیرساخت ها- دوحه، نوامبر ۲۰۰۶م.
۲۲–کنفرانس توسعه و نوآوری در صنعت مالی اسلامی، بیت المشوره، کویت ژانویه ۲۰۰۷م.
۲۳–کنفرانس گفتگوی بین مذاهب اسلامی دوحه، نقش تقریب در وحدت عملی امت، دانشگاه قطر، دانشکدهی شریعت، ژانویه ۲۰۰۷م.
۲۴–کنفرانس جهانی پیرامون «کودک در میان زبان مادری و ارتباط با زمان» مرکز فرهنگی کودکان، قطر، ۲۱ تا ۲۳ ژانویه ۲۰۰۷م.
۲۵–سمینار علمی «نظریهی تکمیلی در اسناد مشارکتی» که در ۲۵ و ۲۶ فوریه ۲۰۰۷م به کوشش مجمع جهانی فقه اسلامی وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی در جده و مؤسسهی اسلامی تحقیقات و پژوهش وابسته به بانک توسعهی اسلامی در مقر بانک توسعهی اسلامی برگزار شد.
۲۶–دومین همایش جهانی فارغالتحصیلان الازهر، ۱ تا ۳ اوریل ۲۰۰۷م، دانشگاه الازهر با عنوان «چالشهای فرهنگی امت اسلامی».
۲۷–دومین کنفرانس بیمهی همبستگی، کویت ۱۵ و ۱۶ آوریل ۲۰۰۷م.
۲۸–شرکت در تمام نشستها و جلسات شورای حقوقی هیأت حسابداری و بازرسی مؤسسات مالی اسلامی و نیز کمیتههای مشترک و انجمنهای علمی، فوریه ۲۰۰۷م و فوریه ۲۰۰۸م.
۲۹–کنفرانس فتوا در جهان باز، واقعیت چالشبرانگیز و امید آینده، مرکز اعتدال جهانی، کویت، ۲۶ و ۲۸ ماه می۲۰۰۷م.
۳۰–سمینار امام قرضاوی، ۱۳ تا ۱۵ جولای ۲۰۰۷م.
۳۱–نخستین کنفرانس جهانی دادگاههای حقوقی، ۳ تا ۵ سپتامبر ۲۰۰۷م – اردن.
۳۲–دومین کنفرانس اسلامی و جهانی سرمایهگذاری در زیرساختها، دوحه، ۴ تا ۵ نوامبر ۲۰۰۷م.
۳۳–همایش بینالمللی قدس ۱۵ تا ۱۷ نوامبر ۲۰۰۷م – استامبول، مؤسسهی جهانی قدس.
۳۴–هشتمین کنفرانس جهانی اندیشهی بدیعالزمان نورسی «عدالت در تاریخ بهترین عالم بشریت»، استامبول، ۱۸ تا ۲۰ نوامبر ۲۰۰۷م.
۳۵–دومین کنفرانس فقهی مؤسسات مالی اسلامی، کویت، ۲۴ و ۲۵ نوامبر ۲۰۰۷م.
۳۶–پنجمین کنفرانس مجمع فقیهان شرعی آمریکا، منامه، بحرین، ۲۴ تا ۲۷ نوامبر ۲۰۰۷م.
۳۷–همایش علمی تحت عنوان «بانکهای اسلامی؛ واقعیت و آینده» که با نظارت مؤسسهی جهانی «المأمون» در مرکز فرهنگی عربی در دمشق برگزار شد و در آن موضوعات زیادی مورد بررسی قرار گرفت از جمله: ساز و کارهای عملی بانکهای اسلامی، تفاوتهای اساسی میان بانکهای اسلامی و بانکهای موجود، بورس و مقررات داد و ستد آن، ارتباط بانکهای اسلامی با بانکهای موجود و نقش بانکهای اسلامی در توسعهی اقتصادی و اجتماعی.
۳۸–همایش علمی، دانشگاه دمشق، ۴/۲/۲۰۰۸م، اختلاف فقهی و ضوابط و نقش آن در توسعهی بانکداری اسلامی.
کارهای پژوهشی در سال ۲۰۱۰م
۱–عدالت در مؤسسات مالی اسلامی و ارتباط آن با اصول و مقررات حاکم بر شرکتها در فقه نوین- مبحثی که در ششمین نمایشگاه و انجمن مالی و سرمایهگذاری قطر در ۲۰ تا ۲۳ دسامبر ۲۰۱۰م ارائه شد.
۲–اصل داوری و میزان بهرهمندی اقلیت اسلامی از آن در سایهی قوانین غیراسلامی- پژوهشی فقهی تطبیقی در مقایسه با قانون – بحثی که در کنفرانس مجمع فقیهان آمریکا در ۳۰ اکتبر تا ۴ نوامبر ۲۰۱۰م در کویت ارائه شد.
۳–مدیریت نقدینگی در مؤسسات مالی اسلامی – پژوهشی فقهی اقتصادی که در بیستمین دورهی مجمع فقه اسلامی وابسته به انجمن جهان اسلام ارائه شد.
۴–ارتباط بین سهامداران، هیأتمدیره و مدیریت اجرایی – این مبحث در نخستین کنفرانس مالی اسلامی در دوحه – بیت المشوره در روزهای ۲۰ و ۲۱ اکتبر ۲۰۱۰م ارائه شد.
۵–بیمهی همبستگی اسلامی – تعریف، احکام، مبادی، شروط، ضوابط و تفاوت اصلی آن با بیمهی تجاری که در هفتمین سمینار بیمهی خلیج در دوحه در روزهای ۱۳ و ۱۴ اکتبر ۲۰۱۰م ارائه شد.
۶– بیمهی مازاد در شرکتهای بیمهی همبستگی اسلامی – پژوهشی فقهی و مقایسهای که در دومین سمینار بیمهی تعاونی، هیأت اسلامی و جهانی اقتصاد و سرمایهگذاری وابسته به انجمن جهان اسلام ارائه شد: ریاض، ۶ و ۷ اکتبر ۲۰۱۰م.
۷–علامه شیخ فتحی یکن رحمه الله دعوتگر مجدد که در اولین کنفرانس جهانی دعوتگر معروف فتحی یکن ارائه شد: طرابلس، ۱۱ تا ۱۳ ژوئن ۲۰۱۰م.
۸–مفهوم بیمهی تعاونی؛ ماهیت، ضوابط و موانع آن – پژوهشی فقهی اقتصادی که به مجمع بینالمللی فقه اسلامی در کنفرانس بیمهی تعاونی در سالن دانشگاه اردن ارائه شد. ۱۱ تا ۱۳ آوریل ۲۰۱۰م.
سال ۲۰۰۹م
۹–بیمهی تعاونی؛ ماهیت، ضوابط و مقررات آن – پژوهش فقهی اقتصادی که توسط هیأت جهانی اقتصاد و سرمایهگذاری وابسته به انجمن جهان اسلام در سمینار بیمهی تعاونی ارائه شد؛ محرم ۱۴۳۰هـ / ژانویه ۲۰۰۹م.
۱۰–زکات منابع معدنی و حق امتیاز – پژوهشی فقهی و مقایسهای که به هجدهمین سمینار مسایل روز زکات در ربیع الاول ۱۴۳۰هـ / مارس ۲۰۰۹م ارائه شد.
۱۱–اوراق بهادار اسلامی و کاربرد امروزی آن – پژوهشی فقهی اقتصادی و کاربردی که به هفدهمین دورهی مجمع بینالمللی فقه اسلامی در ربیعالثانی سال ۱۴۳۰هـ / ۲۰۰۹م ارائه شد.
۱۲–توسعه و چالشهای فراروی آن و راه حل اسلام – پژوهشی فقهی و مقایسهای که در سمینار توسعهی اقتصادی و بحران مالی که در مرکز بینالمللی گفتگوی ادیان در دوحه برگزار شد.
۱۳–اصول مدارا در اسلام؛ پژوهشی فقهی و ریشهای که در بیان رابطهی مسلمان با دیگران بر مبنای کتاب و سنت و فقه موازنه در کنفرانس دانشکدهی شریعت در دانشگاه دمشق ارائه شد، دمشق ۱۸ و ۱۹ رجب ۱۴۳۰هـ / ۱۱ و ۱۲ جولای ۲۰۰۹م.
۱۴–بیمهی بدهی و ضمانت که در سیامین سمینار البرکه در جده ارائه شد، ۵ و۶ رمضان ۱۴۳۰هـ / ۲۶ و ۲۷ آگست ۲۰۰۹م.
۱۵– پیشفروش و کاربرد آن در کالاها، منافع و خدمات امروزی (اوراق بهادار و حکم پیشفروش آنها) – پژوهشی فقهی و مقایسهای که در دومین سمینار آیندهی بانکداری اسلامی در جده ارائه شد – گروه توسعهی امور بانکی با بانک تجاری ملی ۲۸ و ۲۹ شوال ۱۴۳۰هـ / ۱۷ و ۱۸ اکتبر ۲۰۰۹م.
سال ۲۰۰۸م
۱۶–حقوق مالی با کاربرد امروزی آن و میزان جواز دریافت غرامت از آن – پژوهشی فقهی و تطبیقی که در هیأت حسابداری و بازرسی مؤسسات مالی اسلامی ارائه شد؛ ۱۴۳۰هـ / ۲۰۰۹م. همچنین بر اساس آن استاندارد حقوق مالی و تصرف در آن به تصویب رسید.
سال ۲۰۰۸م
۱۷–شخصیت حقوقی و احکام آن در کشورهای معاصر و اثر آن در تحقق شرط مالکیت کامل – پژوهشی فقهی در مقایسه با قانون که در هفدهمین سمینار مسائل معاصر زکات ارائه شد؛ ۱۲ تا ۱۵ مارس ۲۰۰۸م.
۱۸–تجدیدنظر فقهی در اقتصاد و معاملات مالی معاصر که در هفتمین سمینار توسعهی علوم فقهی با عنوان قانونگزاری و تجدیدنظر در فقه اسلامی معاصر ارائه شد؛ ۴ تا ۸ آوریل ۲۰۰۸ م – عمان – مسقط.
۱۹–نقش فتوا در تقریب یا تحریک یا دور کردن که در بیست و یکمین کنفرانس بینالمللی وحدت اسلامی ارائه شد؛ تهران – ۴ تا ۶ ۲۰۰۸م.
۲۰–تحقیق در زکات سهام و شرکتها – پژوهشی ریشهای، تفصیلی و مقایسهای که در سمینار زکات سهام ارائه شد؛ ۲۲ ماه می۲۰۰۸ – ریاض، هیأت اسلامی و جهانی اقتصاد و سرمایهگذاری – انجمن جهان اسلام – مکهی مکرمه.
۲۱–مکانیزمهای التزام به استانداردهای قانونی و ضرورت آنکه در هیأت حسابداری و بازرسی مؤسسات مالی و اسلامی ارائه شد؛ کنفرانس سالانهی هیأتهای قانونی مؤسسات مالی اسلامی- ۲۷ و ۲۸ ماه می۲۰۰۸ م – بحرین.
۲۲–هیأتهای فتوا و نظارت شرعی، انتخاب اعضا و ضوابط آنکه به هیأت حسابداری و بازرسی مؤسسات مالی اسلامی ارائه شد؛ کنفرانس سالانهی هیأتهای شرعی مؤسسات مالی اسلامی – ۲۷ و ۲۸ ماه می۲۰۰۸م – بحرین.
۲۳–آیندهی بانکهای اسلامی با توجه به دشواریهای قانونی فراروی توسعه و نوآوری محصولات مالی اسلامی و در شرایط بحران مالی معاصر – پژوهشی فقهی اقتصادی. بحث تعدد فتوا و اثر آن در آیندهی بانکداری اسلامی که در سمینار آیندهی بانکداری اسلامی در جده ارائه شد. گروه توسعهی امور بانکی با بانک تجاری ملی؛ شوال ۱۴۲۹هـ / اکتبر ۲۰۰۸م.
۲۴–محیط زیست از دیدگاه اسلام؛ اصول و برنامههای کاربردی که در مرکز اسلامی آکسفورت ارائه شد – انگلستان – شوال ۱۴۲۹هـ / اکتبر ۲۰۰۸م.
۲۵–آل و اهل بیت نبی اکرم (ص) و جایگاه آنان در نزد اهل سنت؛ پژوهشی در کتاب و سنت و اقوال اهل دانشمندان که در سمینار دانشکدهی شریعت دانشگاه قطر با عنوان «مفهوم اصطلاح آل البیت بین اهل سنت و تشیع» ارائه شد؛ ذوالقعده ۱۴۲۹هـ / نوامبر ۲۰۰۸م.
سال ۲۰۰۷م
۲۶–چالشهای قانونی آتی در مقابل توسعه و نوآوری محصولات مالی اسلامی؛ پژوهشی فقهی اقتصادی، کنفرانس توسعه و نوآوری صنعت مالی اسلامی، بیتالمشوره – کویت، ژانویه ۲۰۰۷م.
۲۷–گفتگوی مذاهب و اقلیتها و اثر آن در جلوگیری از فتنهها و تجاوزات خارجی؛ کنفرانس گفتگوی مذاهب اسلامی در دوحه؛ نقش تقریب در وحدت عملی امت، دانشگاه قطر، دانشکدهی شریعت، ژانویه ۲۰۰۷م.
۲۸–فتوا در جهان باز با توجه به فتواهای مستقیم در رسانهها؛ کنفرانس جهانی روششناسی افتا در جهان باز؛ واقعیت چالشبرانگیز و چشمانداز مورد انتظار، ۲۶ تا ۲۸ ماه می۲۰۰۷م، کویت – مرکز جهانی اعتدال.
۲۹–سمینار علمی نگاه فراگیر به اسناد مشارکتی؛ عوامل وجودی؛ این سمینار در ۲۵ و ۲۶ فوریه ۲۰۰۷ به کوشش مجمع بینالمللی فقه اسلام وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی در مقر بانک توسعهی اسلامی در جده و مرکز آموزش و پژوهش اسلامی وابسته به بانک توسعهی اسلامی برگزار شد.
۳۰–خانوادهی مسلمان در غرب در بین التزام به اسلام و قوانین حاکم؛ دومین سمینار جهانی فارغالتحصیلان الازهر؛ ۱ تا ۳ آوریل ۲۰۰۷م، دانشگاه الازهر با عنوان: چالشهای فرهنگی پیش روی امت اسلامی.
۳۱– رقابت تجاری بین شرکتهای بیمهی همبستگی [اسلامی] و بیمهی متعارف [تجاری] و اثر آن بر صنعت بیمهی همبستگی [اسلامی]، دومین کنفرانس وثاق در زمینهی بیمهی تکافلی – کویت ۱۵ و ۱۶ آوریل ۲۰۰۷م.
۳۲– قرضاوی و اقتصاد اسلامی؛ همایش امام قرضاوی ۱۳ تا ۱۵ جولای ۲۰۰۷م.
۳۳–ارزشیابی مالی و تأثیر آن بر احکام قضایی شرعی؛ اولین کنفرانس بینالمللی قضاوت شرعی، ۳ تا ۵ سپتامبر ۲۰۰۷م – اردن.
۳۴–کاربرد وکالت، بیع فضولی و مرابحهی معکوس در بانکهای اسلامی – بیست و هشتمین سمینار البرکه؛ ۴ و ۵ رمضان ۱۴۲۸هـ / ۱۶ و ۱۷ سپتامبر ۲۰۰۷م.
۳۵–چالشهای پیشروی پروژههای سرمایهگذاری موافق با شریعت اسلامی؛ دومین کنفرانس اسلامی و جهانی سرمایهگذاری در زیرساختها- دوحه، ۴ و ۵ نوامبر ۲۰۰۷م.
۳۶–اوقات نماز در اروپا؛ نوزدهمین دورهی مجمع فقه اسلامی وابسته به انجمن جهان اسلام؛ ۳ تا ۹ نوامبر ۲۰۰۷م – مکهی مکرمه.
۳۷–مضون اسم «عدل» و اهمیت آن نزد امام نورسی؛ هشتمین کنفرانس جهانی اندیشهی بدیعالزمان نورسی (عدالت برای بهترین عالِم بشریت) – استامبول؛ ۱۸ تا ۲۰ نوامبر ۲۰۰۷م.
۳۸–نحوهی تعیین دستمزد و اجرای آن در قراردادهای کاری، اجاره و به روزرسانی؛ دومین کنفرانس فقهی مؤسسات مالی اسلامی – کویت؛ ۲۴ و ۲۵ نوامبر ۲۰۰۷م.
۳۹–حکم تعامل یا کار در شرکتهای بیمه در خارج از ممالک اسلامی؛ پنجمین کنفرانس مجمع فقیهان شریعت آمریکا؛ منامه – بحرین؛ ۲۴ تا ۲۷ نوامبر ۲۰۰۷م.
۴۰–کرامت انسان در اسلام؛ پژوهشی که برای کمتیهی ملی حقوق بشر آماده و در سپتامبر ۲۰۰۷م در شمارهی دوم مجلهی صحیفه به چاپ رسید.
سال ۲۰۰۶م
۴۱–تحلیل، تخمین و مدیریت خطرات شرکتهای بیمهی اسلامی؛ واقعیت و چشمانداز؛ کنفرانس خطرات صنعت مالی اسلامی؛ بیتالمشوره؛ کویت – ۲۰ و ۲۱ ژانویه ۲۰۰۶م.
۴۲–بیمهی بدهی؛ پژوهشی فقهی اقتصادی؛ اولین کنفرانس بیمهی همبستگی وثاق؛ شرکت وثاق؛ کویت – ۲۰ تا ۲۲ فوریه ۲۰۰۶م.
۴۳–مسایل زنان و دموکراسی؛ پژوهشی در فقه و اندیشه سیاسی اسلام؛ کنفرانس اولین همایش جهانی فارغالتحصیلان دانشگاه الازهر با محور وحدت رویهی الازهر در رویارویی با مشکلات زمان؛ ۱۱ و ۱۲ آوریل ۲۰۰۶م.
۴۴–ویژگیهای مؤثر در روابط بین شرکتها (شخصیت حقوقی، تعهد مالی، همپوشانی در مالکیت و کنترل) پژوهشی فقهی حقوقی و مقایسهای که در بیست و هفتمین سمینار البرکه ارائه شد – جده؛ ۲۵ و ۲۶ سپتامبر ۲۰۰۶م.
۴۵–قانون تبعیت در قراردادها و تأثیر آن در مجوزهای قانونی؛ اولین کنفرانس فقهی مؤسسات مالی اسلامی – کویت؛ نوامبر ۲۰۰۶م.
۴۶–تعویق بدهیها در سیستم مالی اسلامی؛ سمینار جهانی علمای شریعت در کوالالامپور؛ نوامبر ۲۰۰۶م با نظارت بانک مرکزی مالزی.
۴۷–زیرساختها در اندیشهی اسلامی و سرمایهگذاری در بانکهای اسلامی؛ کنفرانس اسلامی و جهانی سرمایهگذاری در زیرساختها- دوحه ۲۰۰۶م.
۲۰۰۵م.
۴۸–ما و دیگران؛ پژوهشی در کتاب و سنت و اندیشهی اسلامی؛ دورهی شانزدهم مجمع بینالمللی فقه اسلامی ۱۴/۴/۲۰۰۵م – دبی.
۴۹–فسخ دَین (بدهی) با دَین؛ هجدهمین دورهی مجمع فقه اسلامی؛ ۱۳/۸/۲۰۰۵م؛ مکهی مکرمه.
۵۰–آزمایشهای پزشکی قبل از ازدواج از دیدگاه فقه اسلامی؛ پژوهشی علمی و فقهی؛ مجلهی علمی شورای افتا و پژوهش اروپا؛ شماره هفتم؛ جمادیالثانی ۱۴۲۶هـ / جولای ۲۰۰۵م.
۵۱–خشونت خانوادگی، پیامدها و راههای پرهیز از آن؛ شورای افتا و پژوهش اروپا؛ ۲۰۰۴م؛ دورهی منظم.
۵۲–حکم بیمهی سلامت و انواع آن در جامعهی آمریکا؛ سومین کنفرانس مجمع فقیهان شریعت در آمریکا؛ جولای ۲۰۰۵م.
۵۳–زکات منابع معدنی و دریایی؛ چهاردهمن سمینار مسایل روز زکات؛ مارس ۲۰۰۵م؛ بحرین.
۵۴–مراقبت از سالمندان در قرآن و سنت با نمونههای عملی آن در جامعهی اسلامی؛ کنفرانس جهانی مراقبت از سالمندان در شرایط تغییرات کنونی؛ آوریل ۲۰۰۵م – دوحه.
سال ۲۰۰۴م.
۵۵–اسناد اجاره؛ پژوهشی فقهی اقتصادی؛ دورهی پانزدهم مجمع بینالمللی فقه اسلامی؛ ۶ تا ۱۱ مارس ۲۰۰۴م – مسقط.
۵۶–مقررات سرمایهگذاری موقوفات و بازدهی آن؛ پژوهشی فقهی اقتصادی؛ دروهی پانزدهم مجمع بینالمللی فقه اسلامی؛ ۶ تا ۱۱ مارس ۲۰۰۴م – مسقط.
۵۷–مشکل بدهیهای معوقه در بانکهای اسلامی؛ پژوهشی فقهی برای جریمههای دیرکرد و جایگزین که در چهاردهمن دورهی شورای مجمع فقه اسلامی وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی در دوحه ارائه شد؛ ژانویه ۲۰۰۳م.
۵۸–فتوا در میان نصوص، واقعیت، مقررات و آداب.
۵۹–فقه ثوابت و متغیرات و تأثیر آن در تقریب بین مذاهب و جماعتهای اسلامی.
۶۰–ازدحام در منی و احکام آن از مبیت و رمی جمرات پیش از زوال در روز قربانی و ایام التشریق که در سمینار ازدحام در حج ارائه شد. این سمینار در سال ۱۴۲۳هـ توسط مجمع فقه اسلامی در وابسته به انجمن جهان اسلام در مکهی مکرمه برگزار شد.
۶۱–اصول و مبادی اسلامی روابط بینالملل که تحت عنوان روابط بینالملل بین اسلام و تمدن معاصر در کنفرانس مکهی مکرمه (دورهی سوم) ارائه شد؛ ۱ تا ۳ ذیالحجه ۱۴۲۳هـ / ۲ تا ۴ فوریه ۲۰۰۳م.
اسلام دین رحمت و عزت؛ پژوهشی در حقیقت اسلام و تروریسم دینی که در انجمن جهان اسلام در مکهی مکرمه ارائه شد؛ عنوان: فعالیت جمعی اسلامی متناسب با مقاطعی از تاریخ که امت از حمله به اسلام، اتهام و نسبت تروریسم به آن رنج میبرد؛ ۲۷/۷/۱۴۲۲هـ.
۶۲–بخش کاربردی بیمهی اسلامی (همبستگی)؛ پژوهشی که به سیمنار بیمه و حقوق ارائه شد؛ این سمینار در روزهای ۱۳ و ۱۴ ربیعالاول ۱۴۲۴هـ / ۱۴ و ۱۵ ماه می۲۰۰۳م توسط دانشکدهی حقوق در دانشگاه شارقه برگزار شد.
۶۳–روش فقه اسلامی در حل مسایل روز که برای دورهی مفهوم مسایل روز زکات تدوین شد؛ این نشست و توسط مرکز الدعوه، مدیریت دعوت و ارشاد وزارت اوقاف و امور اسلامی دولت قطر برگزار شد؛ ۳ ربیعالاول ۱۴۲۴هـ/ ۳ ماه می۲۰۰۳م.
۶۴–احکام بیمهی تعاونی و تجاری اسلامی؛ پژوهشی فقهی مقایسهای که در هیأت حسابداری و بازرسی مؤسسات مالی ارائه شد؛ نشست دهم – عمان؛ جولای ۲۰۰۳م.
۶۵–هیأتهای شرعی بین تبیین میزان اشتباهات و موارد مخالف شرع در بانکهای اسلامی و رازداری و حرفهای و میزان تأثیر منفی یا مثبت آن بر بانکهای اسلامی؛ این پژوهش به سومین کنفرانس هیأتهای شرعی مؤسسات مالی و اسلامی ارائه شد و توسط هیأت حسابداری و بازرسی مؤسسات مالی اسلامی در بحرین برگزار شد؛ ۹ و ۱۰ شعبان ۱۴۲۴هـ / ۵ و ۶ اکتبر ۲۰۰۳م.
قانون تبعیت در قراردادها و تأثیر آن در مجوزهای قانونی با برخی کاربردهای روز؛ پژوهشی فقهی و ریشهای؛ این پژوهش در ششمین سمینار فقهی خانهی سرمایهگذاری کویت ارائه شد؛ اکتبر ۲۰۰۳م.
۶۶–بدهیهای وقفی؛ پژوهشی فقهی و مقایسهای که در سمینار مسایل فقهی وقف ارائه شد؛ دبیرخانهی سازمان اوقاف – کویت؛ اکتبر ۲۰۰۳م.
۶۷–مبنای شرعی تقسیم سود و زیان بانکهای اسلامی؛ پژوهشی فقهی، ریشهای و مقایسهای؛ کنفرانس نقش مؤسسات بانکی اسلامی در سرمایهگذاری و توسعه؛ دانشکدهی حقوق و مطالعات اسلامی دانشگاه شارقه؛ ۲۶ و ۲۷ صفر ۱۳۲۴هـ/ ۹/۵/۲۰۰۲م.
۶۸–سرمایهگذاری در وقف و روشهای قدیمی و جدید آنکه در دورهی سیزدهم مجمع فقه اسلامی در کویت ارائه شد؛ ۲۰۰۲م.
۶۹–تأثیر پول و بدهی بر تعامل در سهام، قرارداد و واحدهای پولی؛ ارائه شده به اولین سمینار شرکت سرمایهگذاری – کویت؛ ۲۰۰۱م.
۷۰–اصول کلی داوری در فقه اسلامی که در سمینار داوری در شریعت اسلام ارائه شد؛ دبی – ۲۷ و ۲۸ اکتبر ۲۰۰۱م.
۷۱–نظراتی بر مبحث دبیرخانهی هیأت شرعی شرکت راجحی؛ ۲۰۰۱م.
۷۲–ژندرمانی از دیدگاه فقه اسلامی که در سمینار واکنشهای اخلاقی ژندرمانی ارائه شد؛ دانشگاه قطر؛ ۲۰۰۱م.
توسعهی درآمدهای وقف و محافظت از آنکه در کنفرانس وقف در مکهی مکرمه ارائه شد؛ ۲۰۰۱م.
۷۳–سرمایهگذاری در سهام و مقررات شرعی آنکه در مجلهی مجمع فقه اسلامی در جده چاپ شد.
۷۴–سرمایهگذاری در ارز؛ حکم و مقررات آنکه به هیأت استاندارد بحرین ارائه شد.
۷۵–حقوق معنوی که در سالنامهی دانشکدهی شریعت و حقوق قطر منتشر شد.
۷۶–حکم اجاره به شرط تملیک و مقررات و اشکال آنکه به دورهی هیجدهم مجمع فقه اسلامی در ریاض ارائه شد.
۷۷–حدیث لاتبع ما لیس عندک [چیزی را که حاضر نیست مفروش]، سند و مفهوم آنکه سال ۱۹۹۵م در مجلهی مرکز پژوهشهای سنت و سیره در قطر به چاپ رسید.
۷۸–حدیث النهی از صفتین فی صفه واحده [نهی از دو صفت در یک صفت]، سند و مفهوم آنکه در سال ۱۹۹۵م در مجلهی مرکز پژوهشهای سنت و سیره در قطر به چاپ رسید.
۷۹–میزان مسئولیت شخص مضاربه کننده و هیأت مدیره در زیان شرکتها؛ پژوهشی مقایسهای در شریعت و حقوق که به مجمع فقه اسلامی در انجمن جهان اسلام ارائه شد.
۸۰–حقوق معنوی و زکات آنکه در مجلهی هفتمین سمینار هیأت جهانی زکات به چاپ رسید.
۸۱–تورم و راه حل آن با توجه به قواعد فقه اسلامی.
۸۲–زکات مالت را چگونه میپردازی؟
۸۶–سفارش تولید بین جواز و ضرورت؛ سالنامهی دانشکدهی شریعت؛ دانشگاه قطر؛ ۱۹۹۳م.
۸۷–کاربردهای عملی بازار مالی اسلامی که در سال ۱۹۹۳م و در هشتمین دورهی مجمع فقه اسلامی ارائه شد.
۸۸–بیمهی عمر که در سال ۱۹۹۳م در دومین سمینار اقتصادی خانهی زکات کویت ارائه شد.
۸۹–جایگزینهای قانونی اوراق قرضه؛ دومین سمینار اقتصادی که در سال ۱۹۹۳م در کویت برگزار شد.
۹۰–امام بخاری و مفاهیم اقتصادی او که در سال ۱۹۹۲م در سمینار امام بخاری در مرکز آکسفورت ارائه شد.
۹۱–حکم قرارداد از راه وسایل ارتباطی نوین؛ سالنامهی دانشکدهی شریعت دانشگاه قطر؛ شماره ۸؛ سال ۱۹۹۳م.
۹۲–اعجاز تشریعی شریعت اسلام؛ کتابخانهی اقصی – دوحه؛ ۱۹۸۹م.
۹۳–روش دلالت سنت بر احکام؛ سالنامهی مرکز پژوهشهای سنت و سیره در دانشگاه قطر؛ شماره چهارم؛ سال ۱۹۸۹م.
۹۴–وصول و دریافت و انواع معاصر آن؛ مجمع فقه اسلامی، جده، شمارهی چهارم؛ سال ۱۹۹۰م.
۹۵–صنف «فی الرقاب» [بردگان] و کاربردهای امروز آن بر اسیر و شخص ربوده شده؛ هیأت جهانی زکات در کویت – سال ۱۹۸۹م.
صنف «الغارمین» [افراد ورشکسته] و کاربرد امروزی آن؛ هیأت جهانی زکات در کویت؛ سال ۱۹۸۹م.
۹۶–صنف «مؤلفه قلوبهم» [نومسلمانانی که به قصد جلب محبت آنان، بخشی از زکات به آنان پرداخت میشود] و کاربرد امروزی آن؛ هیأت جهانی زکات در کویت؛ سال ۱۹۸۹م.
۹۷–نظریهی عوض المثل و تأثیر آن بر حقوق و تکالیف؛ سالنامهی دانشکدهی شریعت دانشگاه قطر، شمارهی ششم؛ سال ۱۹۸۸م.
۹۸–مشکل بدهی و راهحل اسلام؛ سالنامهی دانشکدهی شریعت دانشگاه قطر، شمارهی پنجم، سال ۱۹۸۷م.
۹۹–قانونگزاری به وسیلهی سنت و چگونگی استنباط آن؛ سالنامهی مرکز پژوهشهای سنت و سیره، دانشگاه قطر، شمارهی دوم، سال ۱۹۸۷م.
کتابها و تألیفات
۱–توشهی طالب علم در اقتصاد اسلامی و معاملات مالی اسلامی مرکب از ۱۲ جلد؛ وزارت اوقاف و امور اسلامی قطر، سال ۲۰۱۰م.
۲–بررسی اسباب بحران مالی جهانی و آثار آن، آیندهی سرمایهداری پس از آن، راه حل آن از دیدگاه اقتصاد اسلامی و روش استفاده از آن در جهان اسلام؛ چاپ دارالبشائر الاسلامیه، سال ۲۰۰۹م.
۳–ما و دیگران؛ پژوهشی فقهی و ریشهای برای تشریح روابط مسلمان با همنوعان خود در حالت جنگ و صلح، اقلیت و اکثریت با توجه به کتاب و سنت و فقه موازنه، چاپ کمیتهی تألیف و ترجمهی اتحادیهی جهانی علمای مسلمان در ضمن مجموعهی مسایل امت (۳)، چاپ ۲۰۰۹م.
۴–گریزی به اقتصاد اسلامی؛ پژوهشی ریشهای در مقایسه با اقتصاد قراردادی با توجه به کتاب و سنت، مقاصد شریعت و میراث فقهی (زیر چاپ).
۵–معاملهی سلم و کاربرد روزمرهی آن در کالا، منافع و خدمات (سندهای آن و حکم سلم منظم) پژوهشی فقهی و مقایسهای (زیر چاپ).
۶–بانکها و بیمه؛ پژوهشی تحلیلی (زیر چاپ).
۷–مباحثی در فهم مسایل روز زکات؛ دار البشائر الاسلامیه، بیروت، سال ۲۰۰۸م.
۸–المنهل النضاخ فی اختلاف الأشیاخ، دارالبشائر الاسلامیه، بیروت، سال ۲۰۰۷م.
۹–مباحثی در مفهوم بانکهای اسلامی، دار البشائر الاسلامیه، بیروت، سال ۲۰۰۷م.
۱۰–مقدمهای در مال، اقتصاد، ملکیت و قرارداد، نشر دارالبشائر الاسلامیه، بیروت، سال ۲۰۰۶م.
۱۱–بیمهی اسلامی؛ پژوهشی فقهی و ریشهای، دارالبشائر الاسلامیه، بیروت، ۲۰۰۵م.
۱۲–فقه مسایل پزشکی معاصر، دارالبشائر الاسلامیه، سال ۲۰۰۵م.
۱۳–حکم سرمایهگذاری در سهام، مطابع دوحه، سال ۲۰۰۵م.
۱۴–مباحثی در اقتصاد اسلامی، دارالبشائر الاسلامیه، سال ۲۰۰۵م.
۱۵–مباحثی در فقه معاملات مالی روزمره، دارالبشائر الاسلامیه، سال ۲۰۰۵م.
۱۶–فقه شرکتها، دارالمتنبی، دوحه، ۱۹۹۶م.
۱۷–قاعدهی تعویضی و ارزشی و تأثیر آن بر حقوق و تکالیف و اجرای آن با پولهای کاغذی، دارالاعتصام، سال ۱۹۹۴م.
۱۸–اعتدال غزالی، بررسی، مطالعه و اظهارنظر، چاپ مصر، سال ۱۹۸۰ و پس از آن قطر در سال ۱۹۹۲م.
۱۹–اصل رضایت در قراردادها، پژوهشی مقایسهای در شریعت و قانون مدنی، دارالبشائر الاسلامیه، بیروت، سال ۱۹۸۵م، رسالهی دکترا در دو جلد ضخیم.
۲۰–معنی لا اله الا الله، زرکشی، بررسی، مطالعه و اظهارنظر، چاپ مصر، سال ۱۹۸۲م.
۲۱–ایها الولد امام غزالی، بررسی، مطالعه و اظهارنظر، چاپ مصر، سال ۱۹۸۲م.
۲۲–الغایه القصوى فی دراسه الفتوى [مقصود نهایی در بررسی فتوا]، قاضی بیضاوی، بررسی، مطالعه و اظهارنظر، چاپ مصر، سال ۱۹۸۰م.
۲۳–انسان و ایمان، شیخ سعید نورسی، تحقیق و بررسی همراه با مقدمهی طولانی از زندگینامه نورسی و جهاد و فعالیتهای او.
۲۴–شیوهی مطلوب در تفسیر نصوص شرعی (زیر چاپ مجدد).
۲۵–جهاد، تروریسم و خشونت (زیر چاپ مجدد).
۲۶–مختصر الأم اثر بویطی، بررسی، مطالعه و اظهارنظر (آماده چاپ).
۲۷–به کدام اسلام فرا میخوانیم؟ (آماده چاپ).
۲۸–تأثیر بدهی و پول شرکت یا صندوق بر حکم معاملات سهام، اسناد و بخشهای سرمایهگذاری (مشکل و راهحل)، پژوهشی
فقهی اقتصادی، چاپ بانک توسعه.
منبع:اصلاح وب
p class=”MsoNormal” dir=”RTL” style=”text-align: justify; direction: rtl; unicode-bidi: embed;”/spanspan dir=”LTR” style=”font-size: 14.0pt;”
مطمئن هستید که با خلفای راشدین اشتباهی نگرفتین؟!!!!!!!!!!!!!!!
باسلام خدمت نویسنده و مترجم عزیز،آفرین بر این شیخ بزرگوار وپرفسور عالیقدر اسلام، مدارج و مناصب قابل تحسینی دارد خدا حفظش کند،بنظر حقیر در یک جمله میتوانستیم بگوئیم که شیخ ما مدیریت موقوفات جهانی دارد.اجرشان با خداوند منان.