صــــلاح الـــدّین.نــت پایگاه اینترنتی عبدالعزیزسلیمی (نویسنده و مترجم)
همایش بزرگداشت عالم، فقیه و شاعر کرد علامه ملا ابوبکر مصنف چوری.
همایش دو روزه‌ی بزرگداشت و بررسی آثار و شخصیت عالم، فقیه و شاعر کرد علامه ملا ابوبکر سید حسن بن سید هدایت مشهور به ملا مصنف چوری (۹۰۹-۱۰۱۴ه.ق) به همت اداره‌ی فرهنگ و ارشاد اسلامی مریوان، انجمن فرهنگی-ادبی مریوان و چند سازمان مردم‌نهاد دیگر، طی روزهای چهارشنبه و پنجشنبه ۲۷ -۲۸ اردیبهشت جاری در سالن مجتمع فرهنگی هنری اداره‌ی فرهنگ و ارشاد اسلامی مریوان و روستای چور برگزار شد.
این همایش با شرکت پژوهندگان، مصححان آثار، مورخان، ادبا و نویسندگان حوزه‌های ادبیات، عرفان، فقه، اخلاق و تاریخ از شهرهای مختلف کردستان ایران و عراق در دو روز فعالیت فشرده، برگزار شد.
در پنل صبح روز چهارشنبه ۲۷ اردیبهشت‌ماه، محمود مصنفی از نوادگان مصنف چوری، به بررسی بیوگرافی علامه مصنف چوری که به وسیله‌ی خانم عنایتی قرائت شد، پرداخت. سپس محمد فرجی دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عرب در پژوهشی تطبیقی به بررسی آیات، امثال و حکم کردی در آثار مصنف چوری با عنایت به دو اثر چاپ‌شده‌ی ریاض الخلود و سراج‌الطریق ملاابوبکر مصنف چوری پرداخت.
دکتر عبدالله محمدی بانه‌ای (چوارتایی) مهمان ویژه از کردستان عراق به بررسی کتاب «الوضوح» علامه مصنف چوری که به تحقیق و تصحیح آن در مرحله‌ی دکتری همت گماشته بود، پرداخت. وی ملا ابوبکر مصنف را که در کتاب فقهی‌اش «الوضوح» به شرح کتاب «المحرر» امام رافعی پرداخته است، در سلک و رتبه‌ی علمی ابن‌حجر عسقلانی قلمداد کرد. وی افزود: ملا ابوبکر که از گلزار علمای ترکیه، شام، مصر، حجاز و کردستان گلچین ادب، دیانت، فقاهت، عرفان و علم نموده است و جزو چهل فقیه مشهور حجاز در آن زمان بوده است، با چشـم‌پوشی از این منصب به موطن خویش بازگشته و ابتدا در مسجد سور مریوان و سپس در روستای چور، به خدمت خلق و خالق مشغول گشته و علیرغم اینکه از سادات و مشایخ بوده، فقط به لقب «ملا» برای خود و خاندانش اکتفا نموده و به همه‌ی القاب، عناوین و مناصب دیگر پشت پا زده است.
سید اسماعلی حسینی نیز به بررسی اوضاع سیاسی، اجتماعی و علمی عصر ماموستا ملا ابوبکر چوری و بازتاب آن در آثارش، اشاره نمود.
در پنل عصر روز چهارشنبه، احمد احمدیان در مقاله‌ی تحت عنوان «ریاض‌الخلود اندرزنامه‌ای ادبی یا سیاستنامه‌ی اصلاحی- اجتماعی» به بررسی این موضوع پرداخت.
دکتر نادر کریمیان سردشتی نیز با ارایه‌ی مقاله‌ی «دو اثر نفیس از مصنف چوری» به توضیح دو اثر خطی و تصحیح آنها با ادله پرداخته و درباره‌ی نسخه‌شناسی این دو اثرسخن گفت. وی ضمن اشاره به دشواریهای امر تصحیح نسخ خطی گفت: به آسانی نمی‌توان تنها با در دسترس‌داشتن یک نسخه به چاپ و نشر یک اثر پرداخت.
انور روشن که یکی از اعضای دبیرخانه‌ی همایش نیز بود، در مقاله‌ای به بررسی سبکی کتابهای ریاض‌الخلود و سراج‌الطریق استاد مصنف چوری پرداخت.
نسخ خطی درشرف نابودی است
استاد محمدعلی قره‌داغی متخصص در امر تصحیح آثار قدیمی و نسخ خطی در عراق و کردستان عراق در سخنانی که مورد عنایت ویژه‌ی حضار قرار گرفت به سرقت، انتقال و تجارت نسخ خطی در کردستان ایران و عراق اشاره نمود و اظهار تأسف نمود که از گذشته‌های دور انتقال و سرقت آثار خطی دستنوشته در مناطق مختلف کردستان ایران و عراق وجود داشته و دارد. وی به نقشه‌های خباثت‌آمیز صدام در از بین‌بردن و انتقال نسخ خطی از کردستان عراق خبر داد. وی ابراز کرد که حدود ۵۰ هزار نسخه‌ی خطی که در کتابخانه‌ی «المکتبه الوطنیه للمخطوطات» بغداد، حتی بدون فهرست‌نویسی نگهداری می‌شوند که بخش اعظم آن که از آثار علمای کردستان است، در معرض نابودی است. وی تجربیات ارزنده‌ای را در ضمن سخنانش به جوانان محقق و پژوهش در این عرصه ارایه داد.
«تأثیر ابن‌هدایت‌الله (مصنف چوری) در آثار شیخ حسن مولان‌آباد» عنوان مقاله‌ای برگزیده بود که محمدعرفان پارسا آنرا به سمع حضار رساند.
سرقت آثار خطی از کردستان
دکتر اسماعیل شمس، عضو هیأت علمی دایرهالمعارف بزرگ اسلامی، در مقاله‌ی «بررسی تطبیقی نسخه‌های چاپی و خطی ریاض‌الخلود در کتابخانه‌های ایران و شیوه‌های تصحیح آنها» به نکات ارزنده‌ای اشاره نمود. وی گفت: منطقه‌ی کردستان در گذشته و تاکنون نیز کانون نزاع‌ها و درگیریهای قدرتهای بزرگ منطقه بوده است و در این گیر ودار همیشه عالمان دینی و آثارشان در معرض خطر نابودی یا انتقال به مناطق و کشورهای دیگر بوده‌اند. وی از سخنان برخی از حضار پیرامون انتقاد از گذشتگان در سهل‌انگاری در حفظ و انتقال سرمایه‌های فرهنگی انتقاد نمود و اظهار داشت که بزرگان و مردم کرد- باتوجه به وضعیت سیاسی، اجتماعی و معیشتی‌‌شان- در گذشته نقش خود را در زمینه‌ی انتقال سرمایه‌های فرهنگی به خوبی ایفا نموده‌اند و نمی‌توان عقلیت کنونی را تنها معیار ارزیابی رودیدادهای گذشته دانست. وی از انتقال آثار خطی عالمان کرد، توسط عناصر بیگانه و خودی، از زمان صلاح‌الدین ایوبی تا دوران معاصر با ذکر نام منتقل‌کنندگان روسی، آلمانی، فرانسوی، انگلیسی و … که در قالب معلم، بازرگان، سیاح و … به این مناطق مختلف کردستان آمده‌اند خبر داد و در این زمینه خبرهای ناگواری را از سینه‌ی زمان را به سمع حاضران رساند.
خالد یوسفی دبیر آموزش و پرورش و از اهالی چور از وجوه ادبیت و بررسی زیبایی‌شناسانه‌ی اشعار فارسی و کردی مصنف چوری سخن گفت.
پایانبخش پنل عصر چهارشنبه سخنان نویسنده و پژوهشگر تاریخ کردستان، «عمر فاروقی» بود که وی به شجره‌ی طیبه‌ی ملا ابوبکر مصنف و حجره‌های سنتی طلاب کردستان پرداخت و ضمن ارج نهادن از مقام علمی، عرفانی، ادبی و … ملا ابوبکر مصنف و سایر علمای راحل، از مسؤولان فرهنگی کشور نسبت به عدم تأمین اهل قلم و پژوهش انتقاد کرد و گفت: اکنون در شهرستان سقز نویسنده‌ای که تاکنون ۱۲ جلد کتاب در حوزه‌ی ادبیات کودک و نوجوان به چاپ رسانده است مجبور است به‌خاطر امرار معاش خانواده‌ش به کار کاذب بپردازد. وی گفت: زندگان نیز به معاش نیازمندند و باید دست‌اندرکاران در فکر اتخاذ تدبیری جهت رفاه و تأمین معاش آنان باشند.
در پنل صبح پنجشنبه ۲۸ اردیبهشت، محمد عبدلی، دانشجوی جوان اهل تحقیق با ارایه‌ی مقاله‌ی میراث علمی ادبی مصنف چوری در کتابخانه‌های ایران و جهان مورد تحسین و اعجاب حضار قرار گرفت.
دکتر جمال احمدی دکترای ادبیات فارسی در سخنانی از تصنیف یا تألیف‌بودن سراج‌الطریق مصنف چوری سخن گفت و ابراز عقیده کرد که این اثر مصنف چوری با تأثیر و تقلید از رساله‌ی قشیریه‌ی ابوالقاسم قشیری در عرفان نوشته شده است و آنرا نه تصنیف و نه تأویل بلکه بیانی دیگر (other phrase) است. وی به ذکر ادله‌ی خود در اثبات این مدعا پرداخت.
وظایف علمای دینی
دکتر صباح برزنجی دانش‌آموخته‌ی دانشگاه تهران، استاد الهیات دانشگاه سلیمانیه و عضو پارلمان اقلیم کردستان عراق در سخنانی به دو خصیصه‌ی مهم مصنف چوری اشاره نمود، وی گفت مصنف چوری عالم به تمام معنای زمان خود در همه‌ی علوم اسلامی و نیز علوم متداول زمان خود بوده و دیگر اینکه وی در میان مردم و با مردم بوده است. وی از مسؤوولیتهای سنگین علمای دینی در عصر حاضر سخن گفت و تأکید کرد که علمای امروز باید در این دو زمینه، مصنف چوری را سرمشق و الگوی خود قرار دهند. وی ابراز عقیده کرد که تأثیر و تأثر علمای دینی در گذشته امری متعارف بوده و مالکیت فردی در علوم دینی وجود نداشته، بلکه علما به حکم اینکه خود را میراثخوار انبیا و قدمای خود می‌دانستند، بدون هیچ حرج و اشاره‌ای به نام اساتید از اندیشه‌ها و یافته‌های یکدیگر استفاده می‌نمودند.
دکتر شراره‌ی الهامی عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد کرمانشاه نیز درباره‌ی ساختار حکایات ریاض‌الخلود ملا ابوبکر مصنف چوری از منظر عناصر داستان پرداخت. وی ابراز عقیده کرد که مصنف چوری در این کتاب از نثر و نظم گلستان سعدی اثر پذیرفته است.
مصنف چوری قبل از هاتف اصفهانی
دکتر شهباز محسنی دکترای زبان و ادبیات فارسی و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مهاباد به آبشخورهای معرفتی سراج‌الطریق مصنف چوری پرداخت. وی در زمینه‌ی ابداع قالب شعری ترجیح‌بند در شعر فارسی با ذکر ادله و شواهد اثبات نمود که نخستین شاعری که قالب شعری ترجیح‌بند را در شعر فارسی به کار برده نه هاتف اصفهانی بلکه علامه ملا ابوبکر مصنف چوری بوده است، چرا که هاتف متأخرتر از چوری در قرن ۱۲ می‌زیسته است درحالیکه مصنف در قرن ۱۱ و چند سال از قرن ۱۲ زیسته است. وی تأکید کرد که اساتید و دانشجویان کردزبان، به تحقیق و تفحص در آثار بزرگان و مشاهیری همچون مصنف چوری اقدام نمایند و آنها را ز خطر نابودی مصون دارند.
پایانبخش مراسم در سالن مجتمع فرهنگی هنری مریوان اهدای جوایز به صاحبان اثار برتر این همایش علمی بود.
ضرورت تأسیس مرکز احیاء، تنظیم و نشر آثار مصنف چوری
گفتنی است، همایش در عصر پنجشنبه در زادگاه مصنف چوری با سخنان ابراهیم محمدحسینی دبیر همایش پایان یافت. وی در سخنان کوتاهی به نتایج این کنگره اشاره نمود و گفت: این همایش آثار و نتایج مهمی در زمینه‌ی بررسی زندگی، ابعاد شخصیت و جایگاه این عالم جلیل‌القدر داشته است و ابراز امیدواری نمود که کمیته‌ی احیا، حفظ، نشر و تنظیم آثار باقیمانده‌ی این فقیه، عالم، شاعر و ادیب تشکیل شود و از دانشجویان کرد در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری خواست به عنوان فعالیت اکادمی در جهت احیا و تصحیح آثار مولانا مصنف چوری اقدام نمایند. وی برگزاری این همایش را نه نقطه‌ی پایان، بلکه آغاز یک راه دشوار و اساسی در جهت احیای میراث گرانبهای علامه مصنف دانست. وی افزود: در این همایش مشخص شد که نامبرده در سال ۱۰۱۴ ه.ق در زادگاهش چشم از جهان فرو بسته است.
در این همایش بیش از ۵۰ شخصیت علمی، ادبی، دینی و سیاسی اهل سنت از جمله دکتر جلال جلالی‌زاده، ماموستا احمد بهرامی، ماموستا عبدالرحمن یعقوبی مدیر نشر احسان، ماموستا ابراهیم مردوخی، ماموستا محمدیوسف رهنمون، دکتر احمد نعمتی، حمید حیرت‌سجادی، ابوبکر خوانچه‌سپهرالدین و … حضور داشتند.
منبع:پایگاه اصلاح وب
