مقاله تحقیقی پیرامون شخصیت و آثار حاج ماموستا ملا احمد نودشی.

مقاله تحقیقی پیرامون شخصیت و آثار حاج ماموستا ملا احمد نودشی.

حسن قادری

پاوه – فروردین ماه ۹۱

بسم الله الرَّحمن الرَّحیم

به بهانه‌ی گرامیداشت یاد و خاطره حاج ماموستا ملا احمد نودشی رحمه الله.

مقدمه

به راستی رمز ماندگاری شخصیت حاج ماموستا ملا احمد نودشی در چه چیزی خلاصه می‌شود؟ در طول تاریخ کردستان به طور عام و در هورامان بطور خاص شاهد تجلی نوادگان علم و ادب و عرفان بوده‌ایم . اما آنچه که ما را  وادار به تحسین و تواضع و تکریم معددود شخصیت های علمی و ادبی و عرفانی می نماید، رمز گشایی از این منظر عالی است که چرا همگان به دیار حق می شتابند اما معدودی در دل و درون انسان ها و در صفحات زرین تاریخ ماندگار می مانند؟  حاج ماموستا از جمله شخصیت‌هایی است که چندین دهه است قلب و قلم صاحبنظران و ژرف اندیشان دیارمان را به خود مشغول نموده است . براستی رمز ماندگاری این جایگاه رفیع و این سبک بدیع و زهد منیع در چیست؟ راقم  سطور برآن است که به طور اختصار به زندگی، شخصیت و آثار حاج ماموستا بپردازد باشد که موجب رضای خداوند متعال و استفاده­ی اصحاب علم و اندیشه قرار گیرد .

شمه­ای از زندگی حاج ماموستا

حاج ماموستا ملا احمد نودشی فرزند ملا عبدالرحمن مفتی شهر سلیمانیه‌ی عراق است که در ماه شعبان ۱۲۲۸ ق چشم به جهان گشود . نبوغ ذاتی و ذکاوت نودشی از اوایل دوران کودکی و نوجوانی بر همگان هویدا بوده است و به رسم معمول تحصیل در آن دوران ، کتاب‌های مقدماتی و قرآن را نزد پدر فرا می گیرد و با کسب اجازه از ایشان جهت ادامه‌ی تحصیلات، راهی سایر حوزه‌های علمیه مناطق کردستان می شود . ملا احمد زمانی را که در شهر سنندج به تحصیل مشغول بود پدرش تاب دوری وی را نیاورد و برای دیدار فرزندش به آن سامان عزیمت نمود و مدت زیادی را در شهر ماندگار و در مدرسه‌ی دارالاحسان به تدریس مشغول گردید.

پس از مدتی ملا احمد شهر سنندج را ترک و برای ادامه تحصیل نزد استاد وارع شیخ عبدالله خرپانی به خرپان از توابع کردستان جنوبی می رود . پس از کسب تلمّذ از محضر ایشان بمدت چندین سال برای گرفتن اجازه نامه به محضر علامه ملا محمد خه‌تی می رسد ، و اجازه نامه‌اش را دریافت می کند و سپس به دیار هورامان و شهر نودشه برای تدریس و خدمت به مردم آن دیار رهسپار وطن می شود. ملا احمد از محضر اساتید زیادی کسب فیض نمود اما مهمترین استادان ملا احمد والد گرامیش ملا عبدالرحمن نودشی از بزرگترین علمای اکراد و از مدرسین بنام کردنشین بوده که بیشتر اجازه نامه‌های علما به این استاد بلند پایه منتهی می شود . هم چنین استاد ملا عبدالله خرپانی و استاد محمد خه‌تی از جمله‌ی دیگر استادان برجسته ملا احمد نودشی بوده اند. ملا احمد سپس به سلیمانیه می رود تا به طلّابی که در مدرسه مه‌لکندی سلیمانیه جمع شده بودند و پدر به سن کهولت رسیده بود، کمک کند. پس از فوت پدر که مفتی و مدرس سلیمانیه بود ایشان به جانشینی پدر انتخاب می­شوند و از سوی امپراطور عثمانی حکم انتصاب وی صادر می­شود. در سال ۱۲۶۶ رسماً مفتی سلیمانیه می شوند و تا سال ۱۲۶۸ در این سمت خدمت می نمایند.

ملا احمد در طول حیات پر بارش همواره مخالفینی داشته است که عرصه حیات را بر او تنگ کرده بودند  تا جایی که حکم مفتی سلیمانیه را که از طرف امپراطور عثمانی صادر شده بود لغو کردند و مفتی زهاوی (مفتی بغداد) به دفاع از او پرداخت و مجدداً حکم او ابقا شد . اما ملا احمد دیگر پذیرای این جایگاه نشد . علمای بزرگ و آگاهان مناطق مختلف از استعفای ملا احمد از سمت مفتی سلیمانیه نگران و معترض شدند اما اصرار آنها مبنی بر پذیرش مجدد این حکم نتیجه ای را در بر نداشت و او پس از مدتی به سوی دیار خود نودشه رهسپار شدند. ملا احمد در شهر نودشه با علاقه ‌ی وافر و ذوق سرشار از خدمت رسانی به فرهنگ و ادب منطقه، شاگردان زیادی را در اطراف خود جمع نمود و منبع فیّاض علم و حکمت و اخلاق بود. نودشه به خاطر وجود شخصیت ارزشمند حاج ماموستا محل کسب علم و عرفان و مأمن علماء و اندیشمندان گردید تا جایی که عده ای از مشتاقان علم و ادب برای کسب معارف دینی و علمی به محضر استاد می‌آمدند و از رفتن به دیگر نقاط کردنشین و حتی رفتن به دول عربی مانند مصر و عربستان منصرف می شدند و در محضر حاج ماموستا به تلمّذ می نشستند . تا جائیکه شیخ عبدالرحمن خالص طالبانی می گوید: «به عزم دیداری از علامه‌ی نودشی با عده‌ای از علماء و طلاب به نودشه رفتیم، حضور طالبان علم، از علماء و طلّاب در محضر علامه نودشی به اندازه‌ای چشمگیر بود که نتوانستیم در حجره‌ی تدریس، او را ملاقات نمائیم. لذا پس از خاتمه‌ی درس به منزل ایشان رفتیم تا در آنجا به خدمت ملا احمد برسیم و مدتی را در محضرشان مستفید شویم.»

ممیّزات شخصیتی حاج ماموستا

۱- علم و دانایی حاج ماموستا ملا احمد نودشی

حاج ماموستا ملا احمد نودشی عالمی ربّانی و شخصیتی عرفانی بودند . علم و بصیرت ایشان از دریای بی کران الهی سیراب شده بود و با یک نگاه دینی ، قداست آن واژه‌ی آشنا را از فرهنگ قرآنی آموخته بود . تاکید آیات قرآنی بر علم و دانایی بعنوان اصلی اساسی در تکوین شخصیت انسانی بر قلب پاک حاج ماموستا کارگر افتاده بود و به همین خاطر علم را وسیله ‌ای برای شناخت ذات اقدس الهی و کسب معارف دینی ، سیاسی ، اجتماعی و اخلاقی می دانستند. استاد محمدتقی جعفری در کتاب «علم و دین» با استناد به آیات قرآنی می­گویند:

خداوند متعال در بیش از ۷۰۰ مورد در ستایش علم و علماء و متعلقات آن به بندگان خود این مهم را یادآوری می­نماید.

در آیه ۱۸ – سوره آل عمران می فرماید:

شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ وَالْمَلَائِکَهُ وَأُولُو الْعِلْمِ قَائِمًا بِالْقِسْطِ ۚ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ»

 «خداوند گواهی می دهد که معبودی جز او نیست و فرشتگان و عالمان گواهی می دهند که خداوند دادگرانه امور هستی را اداره می کند.»

و در آیه ۱۱ سوره مجادله می­فرماید:

 «…الَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ وَالَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ ۚ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ ﴿١١﴾

«خداوند کسانی را از شما که ایمان آورده اند و کسانی را که علم به آنان داده شده درجات عظیمی می بخشد.»

آیه ۱۱۴ – طه: «وَقُل رَّبِّ زِدْنِی عِلْمًا ﴿١١۴﴾

«بگو پروردگارم بر علمم بیافزایی»

ودر آیه ۲۸ سوه‌ی فاطر:

«…ۗإِنَّمَا یَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ ۗ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ غَفُورٌ»﴿٢٨﴾

«همانا از میان بندگانش علما از خداوند می ترسند.»

پیامبر عظیم الشأن اسلام (ص) نیز بر علم و دانایی تأکید می نمایند که بعلت اطاله کلام بر ذکر چند مورد اکتفا می‌شود .

قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: «مَنْ سَلکَ طریقات یلتمِسُ فیه عِلماً سهَّلّ اللهُ  لهُ بهِ طریقاً اِلی الجنّهِ. یعنی هر کس سالک راهی شود که در آن علم طلب کند، حق تعالی وی را به وسیله آن علم، سالک راه بهشت گرداند.»

قال علیه اسلام – فضلُ العالم عَلی العابِد کَفَضلی عَلی أدناکُم

«فضل و برتری عالم بر عابد چون فضل من است بر پایین ترین شما»  (رواه ابو امامه- حدیث حسن)[۱]

اهتمام و دقت نظر دانایان و صاحبان اندیشه در مناطق کردنشین به شخصیت های علمی و ادبی از جمله حاج ماموستا ملا احمد نودشی ناشی از جایگاه رفیع و ممتاز ایشان و تاثیر گذاری بر فرهنگ به طور عام و بر دیگر چهره­ها و شخصیت­ها بطور خاص می باشد.ملا احمد هم چون مشعلی نورانی فضای اطراف را روشنایی می بخشید و دیگران از خوان گسترده­ی آن عالم عامل بهره‌مند می شدند . به بیان مولوی جلال الدین رومی در میان عالمان چند نابغه‌ی بزرگ وجود دارد و باقی در دولت آنها می زیند .

(مثنوی دفتر دوم – بیت ۵۳۶)

این بزرگوار به درجه ای از پاکبازی و خودآگاهی رسیده بود که از خودش رهایی پیدا کرده بود و بعد از آن توانسته بود که دیگران را رهایی ببخشد و سخاوتمندانه و بدون هیچ قید و بندی افاضه‌ی معرفت کند و بی غرض و بی توقع به دیگران سود برساند. براستی مردان حق چنین اند و چنین نیز خواهند بود .

(دفتر دوم – ۱۹۳۶ )

حاج ماموستا شخصیتی نو اندیش، متجدد و پایبند به فقهی پویا و جدید بود مجموعه فتاوای ایشان و شرح و بسط و حواشی بر کتب و متون قدیم گویای این مطلب است. حاج ماموستا علاوه بر آنچه بیان شد. اهل مباحثه و مفاهمه بود. شیوه استدلال را خوب می دانستند اهل فقه و فلسفه و ریاضیات بود و طریقه اثبات مسئله را جز در مسیر حق و صواب پیش نمی بردند. علم را آنطوریکه مایه شرافت و کرامت انسانی است آموخته بود. ایشان علم را نه برای استخفاف مردم بکار می بستند و نه برای اقناع عوام برای تسلط حکام و نه برای مفاخرت نمودن و خدعه کردن ، بلکه علم را برای تحصیل بصیرت در دین و تکمیل عقل و عقیده و تحصیل یقین، آموخته بود . در همین راستا شواهد بسیاری مترتب است که ذکر یک نکته کفایت می کند.

نقل می کنند در سال ۱۲۹۰ هـ . حاج ماموستا ملا احمد نودشی به همراه شیخ محمد بهاء الدین به عزم سفر حج رهسپار بغداد می شوند و به مهمانی مفتی زهاوی در بغداد می روند . بعد از شام ملا احمد موردی در کتاب حاشیه­ی عبدالحکیم بر کتاب شرح شمسی از مفتی زهاوی سئوال می کند . مفتی جواب می دهد. اما ملا احمد از جواب مفتی زهاوی قانع نمی شود . و این مباحثه ادامه می یابد تا خدمتکار مفتی زهاوی وارد می شود و می گوید استاد وقت اذان صبح است . این حالت براستی نشان دهنده توجه جدی و اهتمام وافر ایشان به درک صحیح مطالب بوده است . استاد ملا عبدالکریم مدرس در کتاب علماء ونا می گویند : حاج ماموستا ملا احمد نودشه­ای در شرق کردستان افقه الفقهاء در مذهب شافعی بودند همانطوریکه یحیی مزوری, در غرب کردستان افقه الفقهاء بوده است . این دو در آسمان عالم اسلامی ستارگان درخشانی هستند.

۲- تقوا و پارسایی

حاج ماموستا با وجود اینکه در بحبوحه­ی اشتهار و ترقی قرار داشت و سرحلقه­ی فقهاء و عقلاء و متکلمان بود حضورش در حلقات ذکر و مناجات و سیر و سلوک عرفانی و مراقبه و مرابطه پررنگ بود . اهل جاه و مقام نبود . ساده زیست و پارسا بود. اهل قناعت و مناعت تبع و ریاضت بود. ملا احمد دنبال سود و زیان دنیایی نبود و از کسی چشم داشتی نداشت. آنگاه که در نودشه عرصه بر او تنگ شد، مال و ثروت و دارایی نداشت. تا نتواند از آن چشم بپوشد . این بود که مهاجرت آسان ترین راهی بود که انتخاب کرد و وطن خویش را ترک کرد و راهی غربت شد.

به تعبیر مولانا:

۳- مبارزه با ستم و استقامت در راه هدف

حاج ماموستا ملااحمد در برابر حکام جور مقاوم و صبور بود و با زروگویی­های حاکمان منطقه و کدخداهای دست نشانده و حضور قزلباش در هورامان مقابله می­نمود همچنین برای حطام دنیا خودش را ذلیل نمی کرد. چنان که سعدی می فرماید :

۳-احساس لطیف شعری

حاج ماموستا از ذوق شعری لطیفی برخوردار بودند که در وصف پیامبر عظیم الشأن (ص) و مذمت نفس اماره چند بیت بعنوان نمونه­ی شعری ایشان در پی می آید .

بعد از این حالت بود که عزم سفر حج نمود و به آن مکان مشرّف شدند .

و یا در مذمت نفس اماره می گویند :

۴- احساس همدردی با مردم

حاج ماموستا علاوه بر مسئولیت افتاء در سلیمانیه و کرسی تدریس و مشغله علمی همواره در فکر رفاه حال اقشار مردم به ویژه طلّاب و علمائی بود که در محضر ایشان تلمّذ می کردند . شکی نیست که بر آوردن حاجات و نیازمندیهای برادران دینی موجب سرور و خوشحالی ایشان می گردد و ثواب شاد کردن برادر ایمانی موجب ثواب و پاداش اخروی است. به عبارتی شاد کردن دلی هم چون آباد کردن کشوری است . دلهای غمناک ، خانه خداوند پاک است . پس کسی که آن را به شادی مرمّت کند خانه خدا را مرمّت کرده است  و هر کسی مشکلات بنده‌ای از بندگان خدا را برطرف کند خداوند مشکلات او را در روز قیامت بر طرف می­کند. حاجی ماموستا با مردم یک دل و یک زبان بود، احترام ایشان در بین مردم نشان از همدردی آن عالم ربانی با اقشار مختلف جامعه داشت. استقبال مردم نودشه و سنندج از ایشان نمونۀ مردمی بودنِ این شخصیت فرهیخته بود. همچنین دفاع و پشتیبانی علمای مناطق کُردنشین از ایشان هنگام لغو ابلاغ کُرسی افتا نمونۀ دیگری از محبوبیت ایشان در بین علما و اقشار مختلف مردم بود.

سعدی در این رابطه می­فرماید:

 

***

۵- مباحثه و پرسشگری

یکی از ممیّزات مدارس علوم دینی مناطق کردنشین مباحثه و پرسشگری است . حجره‌های علوم دینی در کردستان بزرگترین مرکز تربیت طلّاب و دانشمندان بوده است. رمز موفقیت تربیت حجره وی جدیت در تدریس، علمیت ماموستایان و استادان، استعداد و انگیزه‌ی متعلمان و حمایت مردم از حجره‌ها در مناطق مختلف بوده است . این سنت مبارک در تربیت طلاب زمینه‌ی ظهور و حضور صدها عالم، دانشمند و پژوهشگر جوان را در مناطق کردنشین فراهم نموده است. مباحثه طلّاب با همدیگر بعد از تدریس ، شبانه روزی بودن کار در حجره‌ها، ممارست در یادگیری متون علمی (صرف و نحو، بلاغه حکمت، ریاضیات، تفسیر ، فقه و نجوم ) از دیگر ارکان تربیتی در حجره بوده است .

پیامبر عظیم الشأن اسلام(ص) می فرمایند:

العلمُ خزائنُ و مفاتیحُها السئوالُ فاسئلوا فانِّهُ یُوجَرُ فیه اربعهٌ السائلُ و العالِمُ و المستمعُ و المُحِبُّ لَهمُ .

«علم گنجینه­ای است که کلید آن سئوال است. پس سئوال باید کرد که در آن چهار کس ثواب یابند . سئوال کننده، عالم ، شنونده و دوستدار ایشان. [۲]»

علماء و بزرگان ما بخوبی می دانند که علم جز با مباحثه ، تدریس و پرسشگری رونق و گسترش نخواهد یافت . از طرف دیگر جامعه بدون چرا هم چون آب راکدی است که سکون و سکوت موجب تعفن آن خواهد شد . پرسش از علما و حکما از وظایف هر شهروند است . هر جامعه‌ای که فرهنگ چرایی در آن کمرنگ و نامحسوس باشد، امید به رشد و بالندگی در آن جامعه رو به افول می رود. حیات یعنی زندگی و زندگی یعنی تغییر و دگرگونی. هر جامعه‌ای که در آن از روش حجره‌ای برای تفهیم موارد و تبیین مسائل و اقناع آحاد مردم استفاده نشود، سکوت و سکون جایگزین پرسشگری و سرزندگی می­شود. و راه برون رفت از عقب­ماندگی مسدود و محدود خواهد شد. علماء و اندیشمندان ما بخوبی واقفند که داشتن جامعه­ای سالم، علم مدار و شاداب و با نشاط باید آگاه و پرسشگر  باشد. مشکلات و موانع رشد و توسعه را تشخیص دهد و برای رهایی از آن در فکر چاره­جویی و ارائه راه حل باشد. آنها به طلّاب یاد می­دهند که هر چه را می خواهند بپرسند تا این روش بعنوان یک فرهنگ در فضای جامعه نهادینه شود. آنها می­توانند از استاد خود هر سئوالی که به ذهنشان خطور کند، مطرح کنند و او را وارد مباحثه­ای هدفدار نمایند. نتیجه‌ی این فرهنگ­سازی در نظام حجره‌ای باعث شد که علماء همیشه در صف اول مبارزه علیه طغیان و زورگویی بوده و خواهند بود. حاج ماموستا خود به این اصل اعتقاد راسخ داشتند و مظهر فرهنگ چرایی در حیات خود بوده‌اند.

در فرهنگ قرآنی روی این مسئله هم تاکید شده است؛ آنگاه که خداوند از حضرت عیسی(ع)  سئوال می­کند: که ای عیسی پسر مریم آیا تو به مردم گفتی که من و مادرم را بعنوان فریاد رسان و فرمانروایان غیرخدا بپرستند؟ حضرت عیسی جواب می­دهد: «خیر پروردگارا! اگر من گفته باشم تو مگر علم و اطلاع نداری، هیچ چیزی از ذات و دایره علم و آگاهی تو پوشیده نیست. »

و یا هنگامی که حضرت ابراهیم (ع) از خداوند سئوال می­کند: بارالهی! چگونه مرده را زنده می کنی؟ خداوند می فرماید ای ابراهیم مگر ایمان نداری . ابراهیم (ع) می گوید آری ایمان دارم اما می خواهم یقین حاصل کنم. و یا حضرت جبرئیل در خدمت رسول گرامی اسلام (ص) در لباس یک شخص عرب که بعنوان مهمان در کنار پیامبر (ص) در حضور بعضی از اصحاب می نشیند و از ایشان درباره‌ی اسلام و احسان و قیامت سئوال می کند و آنگاه پیامبر(ص) به سئوالات حضرت جبرئیل جواب می دهد .

در حقیقت پاسخ تمام این سئوالات قبل از طرح برای سئوال کننده و سئوال شونده مشخص بوده است اما این روند و این نوع نگرش قرآنی به فرهنگ پرسشگری ما را در رسیدن به حقیقت آن موضوع یاری می رساند که جامعه با سئوال و پرسش به رشد و تعالی می رسد و ما هم بعنوان پژوهشگران در عرصه دین و فرهنگ باید از این موضوع درس خود آگاهی فراگیریم باشد که از این طریق راه سعادت را فرا روی خود بگشائیم .

 

فوت ملا احمد

ملا احمد در اواخر قرن سیزدهم هجری قمری از سوی یکی از خوانین اورامان، موجبات نگرانی ملا احمد فراهم گردید از این رو شب هنگام خانه و کاشانه خود را تر ک کرد و راهی سنندج شد  و در گردنه‌‌ی عاشقان منطقه ژاورود، رحل اقامت انداخت تا خستگی راه از تن بدر کند . سپس با استقبال مردم سنندج وارد این شهر شد و به دستور میرزا عبدالغفار خان معتمد از بزرگان خاندان وزارت ، مسجدی برای محل تدریس ملا احمد ساخته شد و برای تامین مخارج طلاب و هزینه‌ی مدرسه ، عایدات سالانه‌ی روستای عیسی آباد را جهت این امر مهم وقف کرد. ملا احمد در سال ۱۳۰۲ ق در اقیانوس بی کران هستی افول کرد و در نشأت وجود روحانی قرار گرفت و عالمی را در سوگ و ماتم فرو برد . میرزا اسماعیل صدر الکتاب (آغه) متخلص به ادیب سنندجی یک قصیده ‌ی پنج مطلعی که هر مطلعش بیست و پنج بیت است را در رثاء حاج ملا احمد نودشی سروده است که در زیر ابیاتی چند از آن قصیده را به استحضار می رساند .

آخرین نکته انتظار ما از علما این است که:

۱)  پیراستن دین از اوهام و خرافات و کسب داده­های علمی به روز و تفسیر آن برای آگاهی بخشی به اقشار جامعه

۲)  ارتباط با نسل جوان و روشنفکران و دوری از عوام­زدگی    ۳) نهادینه کردن فرهنگ پرسشگری در جامعه

آری آنچه از شخصیت ملا احمد نودشی بعنوان ستاره آسمان علم و ادب و معرفت بیان شد رمز ماندگاری این شخصیت بزرگ صفاتی همچون علم و دانایی، تقوا و پارسایی ، همدردی با مردم ، اعتقاد به فرهنگ مباحثه و پرسشگری، و عدم تسلیم در مقابل ظلم و ستم، ساده زیستی، استقامت در راه هدف در زندگی پر فراز و نشیب ایشان می‌باشد، که امید است سرزمین ما شاهد ظهور و حضور علماء اعلام و دانش پژوهان خوش نام و مسئولیت پذیر هم چون حاج ماموستا ملا احمد نودشی رحمه الله باشد. انشاء اله                              روحش شاد و راهش پر رهرو باد

حسن قادری- پاوه  – فروردین ۹۱

منابع

۱٫  یادی مه ردان، به رگی دووهه‌م، ماموستا ملا عبدالکریم مدرس، چاپ اول، انتشارات کردستان

۲٫  احیاء علوم الدین، ربع عبادات، امام محمد غزالی، ترجمه موید الدین خورازمی با کوشش حسین خدیوجم، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی چاپ دوم، سال۶۴

۳٫  حاج ماموستا ملا احمد نودشه ‌ای (۱۳۰۲-۱۲۲۸ ق )، تحقیق و تألیف یحیی مظهری

۴٫  قمار عاشقانه، عبدالکریم سروش، ص: (۲۶-۲۴) موسسه فرهنگی صراط، چاپ سوم، طلوع آزادی

۵٫    تفسیر فرقان، سید بهاءالدین حسینی، چاپ اول، سال۹۰

۶٫    معراج السعادۀ، ملا احمد نراقی، دفتر انتشارات زینی، چاپ اول، سال ۸۶

۷٫  ریاض الصالحین، باب علم، ص: ۷۸۶ – ۷۸۳، امام نووی، ترجمه عبدالله خاموش هروی

۸٫    مثنوی مولوی، مولانا جلال الدین رومی