منشور «ثوابت اسلام» مورد تأیید اتحادیه ها، جماعت ها و مراکزی علمی

منشور «ثوابت اسلام» مورد تأیید اتحادیه ها، جماعت ها و مراکزی علمی

فهرست عناوین:

پیشگفتار یکم:…………………………………………………..۳

پیشگفتار دوم:…………………………………………………..۶

محورهای اصلی:

محور یکم: ضرورت شناخت حقیقت اسلام………………………۸

محور دوم: انسان، حقوق و مسئولیت ها…………………………۱۱

محور سوّم: مسئولیت عمران و تمدن سازی……………………..۱۴

محور چهارم: چالش های فراروی امت مسلمان………………….۲۰

محور پنجم: عالمان و دانشگاهیان، حقوق و مسئولیت ها…………۲۴

پیوست:………………………………………………………….۳۰

پیشگفتار یکم:

 

بسم الله الرّحمن الرّحیم

 

در نشست(۱۵-۱۶ صفر۱۴۳۹هـ مطابق با ۳-۴ نوامبر ۲۰۱۷م) کمیته مرکزی «اتحادیه جهانی عالمان و دانشگاهیان مسلمان» این منشور مورد بررسی وموافقت اولیه اعضا قرار گرفت، در ۶ نوامبر نیز در کارگروهی متشکل از نمایندگان تمامی اتحادیه ها و هیئت های علمایی و دانشگاهی حاضر مجدداًبررسی و بازنگری شد، و از سوی آنان نیز همراه با ملاحظاتی به صورت اولیه مورد تأیید قرار گرفت؛سرانجام پس از مرتب وهماهنگ سازی مجدد مطالبتوسط کمیته مرکزی اتحادیه علما به صورت این منشور و میثاق آماده گردید.

اتحادیه ها، سازمان ها، هیئت ها و مراکز علمیتأیید کننده:

• اتحادیه جهانی عالمان و دانشگاهیان مسلمان

• ریاست امور دینی ترکیه

• کمیته هماهنگی علمای اهل سنت

• کمیته هماهنگ کننده علمای داخل و خارج فلسطین

• کمیته مرکزیعلمای اهل سنت ترکیه

• حرکت توحید و اصلاح مراکش

• اتحادیه سازمان های اسلامی اروپا

• سازمان وقف و دانشکده اسلامی اروپا

• نمایندگان دفاتر اتحادیه علما در کشورهای مختلف جهان

• شورای پژوهش ها و فتاوای اروپا

• شعبه جمعیه العلمای دیاربکر- ترکیه

• شورای رهبری اتحادیه علمای مالزی

• شورای علمای صربستان

• ائتلاف جهانی برای حمایت از فلسطین- اردن

• شورای ائمه و خطبای عراق

• دانشگاه سید احمد شهید – هند

• شورای مبلغین و ائمه جمعه و جماعت – کنیا

• شورای علمای انگلستان

• اتحادیه علمای آفریقا

• جمعیت اعتدال و رویارویی با افراطیگری – تونس

• جمعیت دعوت و اصلاح – تونس

• شورای مشایخ شرق آفریقا- اتیوپی

• شورای عالی علمای اتیوپی

• هیئت علمای سومالی

• جمعیت علمای سومالی

• شورای ائمه جماعات و مبلغین اروپا- بلژیک

• شورای علمای شریعت- دانمارک

• جمعیهالعلمای مسلمانان ترکستان شرقی-چین

• مکتب قرآن کردستان ایران

• مؤسسه دارالعلوم زاهدان

این منشور در مجموع منشور و میثاق مورد توافق و تأیید طیف های گسترده ای ازعالمان ، دانشگاهیان، جمعیت ها و مراکزاسلامی مستقل و مردمی به شمار می آید.

پیشگفتار دوّم:

 

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله ربّ العالمین و العاقبه للمتّقین و الصّلاه و السّلام علی المبعوث رحمه للعالمین، و علی إخوانه من الأنبیاء و المرسلین و صحبه اجمعین.

اسلامبا پیام رحمت و مهربانی برای بشریتآمده است، الله متعال انسان را در بهترین سرشت و ساختار آفرید،او را اندیشمند، گرامی و آزاد خواست، به نوع زندگی صحیح ، سالم و راه راست هدایتش نمود، به تمدن سازی و سازندگی فرمانش داد، و به پایبندی به دادگری میان افراد، گروها، ملت ها و جامعه های بشریدستورش داد.

یکی از نمودهای رحمت و مهربانی الله متعال فرستادن پیامبران به میان مردم است، تا بینش، روش و منش درست را به آنان بیاموزند و به سوی خیر و نیکی راهنماییشان کنند؛ کاروان پیامبران را با فرستادن محمّدبن عبدالله علیه الصّلاه و السّلام پایان بخشید، پیامبری که پیروانش را بر پایه های خیر،مصلحت و مهربانی،افتخارآفرینی و رستگاری پرورش داد:

«… یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَیُزَکِّیهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَهَ وَإِن کَانُواْ مِن قَبْلُ لَفِی ضَلالٍ مُّبِینٍ» الجمعه:۲

«…آیاتش را برآنان بخواند و(از پندار و کردار ناپسند) پاکشان گرداند                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              و کتاب (قرآن) و حکمت (سنّت) را به آنان بیاموزد، بیگمان پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند.»

دو منبع بی آلایش و اطمینان بخش «قرآن و سنّت» مبارک را در میان مردم بر جای نهاد، تا از بلای سرگردانی و گمراهی در امان بمانند.

قرآن و سنّت صحیح بیانگر باورها ، حقوق و مسئولیت ها و شفابخش دردهایی هستند که در بسیاری از جامعه هاانسان ها از آن رنج می برند، چنانچه به درستی در آنها بیندیشند و خردمندانه بکارشان گیرند، یقینا امنیت، آشتی و دادگری در جامعه ها گسترش خواهند یافت؛ اما گروهی از انسان های حق ناپذیرانکارشان می کنند و از آنها رویگردان می شوند،و برخی دیگر بخاطر بدفهمی یا اشتباه در پیاده سازی آنها بر واقعیت های زندگی در بیراهه گام می گذارند، و به مشکلات و ناهنجاری های بسیاریگرفتار می گردند؛ بدین معناکه برخی از مخالفانش بر ضدآن برنامه ریزی کرده و برخی از موافقان و باورمندانش در تأویل و تفسیر آن به بیراهه رفته و بر اثر آن به بلای اختلاف وچند دستگی دچار و در باتلاقنزاع و کشمکش های بسیار گرفتار گشته اند.

بنا برنصوص و دلائل معتمد، عالمان و دانشمندان مسئولیت پذیر در مقام بیان، تبلیغ، حقگویی خردمندانه، اندرز پسندیده،تنها از نافرمانی خداوند هراس دارند، زیرا که آنان وارثان پیامبران،الگوها و امانتداران مورد اعتماد امّت، مرجع حل و فصل اختلاف ها و نزاع ها به شمار می آیند.

الله متعال می فرمایند:

« وَإِذَا جَاءَهُمْ أَمْرٌ مِّنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُوا بِهِ ۖ وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَإِلَىٰ أُولِی الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِینَ یَسْتَنبِطُونَهُ مِنْهُمْ ۗ وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَرَحْمَتُهُ لَاتَّبَعْتُمُ الشَّیْطَانَ إِلَّا قَلِیلًا»آِیه۸۳النساء

«هرگاه خبری در باره امنیت (و پیروزی)یا ترس (و شکست) برایشان بیاید آن را پخش می کنند، اما چنانچهآن را به پیامبر و مسئولان امور خود می سپردند، یقینا کسانی از ایشان که آن (گونه امور) را بررسی می کنند(درست و نادرست) آن را می دانستند، اگر فضل و بخشش الله بر شما نبود بیگمان جز تعداد اندکی (بقیه) از شیطان پیروی می کردید.»

در عصر حاضر عالمان و دانشمندان شاهد تلاش های بسیاری از سوی دشمنان با هدف تحریف «ثوابت اسلام» و مسائل مربوط به آن و سوق دادنش به سوی «افراط و تفریط» هستند؛ به همین خاطر برای تهیه منشوری فراگیر در رابطه با«ثوابت اسلام»-که بیانگر رهنمودهای آن راجع به مسائلاختلافی معاصر باشد- به توافق رسیدند؛ تامعیار و محوری باشد برای داوری ها، گردآوریدل ها و دیدگاه ها، همسوییخردها،همچنیناقشار مختلفمردم مسلمان رابرای گام نهادن در راه عمل به مسئولیت خود در میدان تمدن سازی و آبادانی و گواه و الگو شدن برای دیگران، راهنمایی کند و از تباه شدن تلاش هایشان در باتلاق نزاع ها مصون بمانند.

محورهای اصلی منشور:

یکم : ضرورت شناخت حقیقت اسلام

• اسلام آئین و پیام تمامی پیامبران است که در صورت نهایی آن بر محمّدبن عبدالله صلی الله علیه و سلم، خطاب به همه مردم در همه مکان ها و زمان ها نازل گردیده است.

الله متعال می فرمایند:

« وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلَّا کَافَّهً لِلنَّاسِ بَشِیرًا وَنَذِیرًا…»۲۸- سبأ

«(ای پیامیر) ما تو را جز بشارتگر و هشدار دهنده برای همه مردم نفرستاده ایم.»

همچنین می فرمایند:

« تَبَارَکَ الَّذِی نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَىٰ عَبْدِهِ لِیَکُونَ لِلْعَالَمِینَ نَذِیرًا …»الفرقان: ۱

«پر خیر و برکت است آن که فرقان(قرآن جدا کننده حق از باطل) را بر بنده خود نازل نمود تا برای جهانیان هشداردهنده(و بیدارگر) باشد.»

همهمخاطبین واژه «ناس- مردم» در این آیات با هم یکسانند، در آن گروهی بر گروه دیگر برتری خاصی ندارد، خطابی است به دور از «اکراه و اجبار» و قرار گرفته بر پایه احترام به خرد آنان و آزادیشان در انتخاب دین و نوع زندگی.

• اصول و پایه های عقیده اسلامی که قرآن و سنت آنها را بیان نموده اند، هر چند یکپارچه، هماهنگ و قطعی هستند، اما تاریخ اسلامشاهد تأویل و تفسیرهای نادرستی در باره آنهابوده که پاره ای از کج اندیشی ها و ناهماهنگیها را در مورد آنها پدید آورده که زمینه ساز تفرقه و پراکندگی در میان امت اسلامی گردیده اند؛ برای چاره جویی آن چالش ها اصل و قاعده بر بازگردانیدنشان به دو سرچشمه و معیاراصلی آنها یعنی «قرآن و سنّت» است.

• ۱– اسلام در برگیرنده راهنمایی انسان هادر حوزه های: عقیده، شعایرعبادی، اخلاقی، حقوق و مسئولیت ها، سیاسی، اقتصادی و غیره است.

 الله متعال می فرمایند:

«وَنَزَّلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَابَ تِبْیَاناً لِکُلِّ شَیْءوَهُدىً وَرَحْمَهً وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِینَ» النحل: ۸۹

«(ای پیامبر) ما کتاب قرآن را به عنوان بیانگر (کلیات) همه چیز و هدایت و رحمت برای مسلمانان بر تو نازل کردیم»

اسلام دینی سازگار با سرشت سالم انسان – به عنوان مسئول عمران و سازندگی بر روی زمین – است، او را با حقیقت هستی آشنا می سازد، راه درست را به او می نمایاند، همچنین او را به رشد و بالندگی خویش تشویق می کند، پیوندش را با پروردگار، خانواده، جامعه، محیط زندگی و همه بشریت سر و سامان می دهد.

۳-۲- قرآن کریم سرچشمه اصلی است که اسلام از آن برگرفته می شود، اثبات درستی و محفوظ ماندن لفظ و معنای آن – به عنوان وحی الهی به پیام آورش محمّد بن عبدالله صلی الله علیه و سلم- قطعی و متواتر است،که نسل های مسئولیت پذیرآن را در سینه ها و سطور تا روز قیامت حفظ خواهند کرد.

۳-۳- پس از قرآن – به عنوان وحی الهی- «سنت صحیح» و به اثبات رسیده رسول الله صلی الله علیه و سلم،در مقام شرح و تبیین آن و سرچشمه برخی از احکام، در مرتیه دوّم قرار دارد.

۳-۴- دلالت و بیانگری برخی از «متون و نصوص» این دو منبع مانند: یگانگی الله و واجب بودن نماز، قطعی و یقینی است و بر اثر دگرگونی های زمان و اوضاع و احوالزندگی حقیقت آنها دچار تغییر و تبدیل نمی شود.

اما دلالت و بیان برخی دیگر از متون و نصوص «ظنی» و پذیرای برداشت های متفاوت است، مشروط بر آن که آن تفسیر و برداشت ها بر پایه راهکاری درست و مراعات قواعد و ضوابط علمی توسط عالمان و کارشناسان شایسته و در زمینه هایی باشند که پذیرای آن برداشت ها هستند؛همچنین لازم است که لوازم زبان عربی، اسباب نزولو یکپارچگی سیاق و ساختارعلمی در آنها مراعات گردند. اما«ثابت» تلقی نمودن مسائلی که «متغیرند» و متغیر شمردن مواردی که ثابت اند، گام گذاشتن در بیراهه است.

همچنین به «مقاصد شریعت» و «آینده و پیامدها»(در بیان احکام و صدور فتوا) به ویژه در ارتباط با کلیات پنجگانه: «حفظ دین، حفظ نفس بشری، حفظ عقل، حفظ نسل و حفظ مال» باید توجه بشود و آن کلیات از تأویل و تفسیرهایی که واژه ها و ساختارشان پذیرای آنها نیستند،دور بمانند.

• دین برای تحقق و تأمین مصالح انسان در دو جهان آمده است، همه احکام و رهنمودهای آن بر حول محور برطرف نمودن سختگیری و گسترش آسانگیری در زندگی فردی و اجتماعی می چرخد؛ البتهبه اهمیت مراعات «فقه و شناخت واقعیت ها، شناخت اولویت ها و روش علمی سنجش و مقایسه ها» در برنامه پیاده سازی آنها در واقعیت ها – با هدف پیشگیری از مفاسد و تلاش برای تحقق مصالح – بایستی توجه بشود.

• اساساً اجراء و عملی نمودن تمامی احکام اثبات شده دین – با توجه به دلائل آنها در واقعیت های زندگی فردی و اجتماعی – واجب و ضروری است؛ زیرا آن احکام و رهنمودها صرفا در راستای اصلاح امور گوناگون زندگی مقرر شده اند،اما نباید فراموش کرد که ممکن است اجرای برخی از آن احکام در شرایطی ویژه موجب بروزپاره ای از پیامدهابگردد که سبب شوند هدف و مقصد اصلی از تشریع آنها تحقق پیدا نکند؛ در این صورت آن پیامدها و اثراتشان را بر روی زندگی فردی و اجتماعی در آینده بایستی مورد توجه و بررسی قرار داد، و ضمن باقی ماندن مشروعیتشان – اجرای آنهارا تا بر طرف شدن آن حاشیه ها و پیامدها- به تأخیر انداخت،یا برای به واقعیت در آوردن تدریجی آنها، اندیشه، بررسی و برنامه ریزی صورت گیرد، اجرای شکلی و مکانیکی احکام دین بدون توجه به شناخت واقعیتی که در آن پیاده می شوند، ممکن است مفاسد و زیان هایی بزرگی را سبب شوند، زیرا که دین برای تحقیق خیر و مصلحت مردم آمده است، نه ایجاد شر و مفسدت برای آنان.

دوم: انسان،حقوق و مسئولیت ها

 

• ۱ خداوند انسان را برگزید و او را جانشین خویش در سرزمین گردانید، همانگونه که می فرماید:

«  إِنِّی جَاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَهً … »البقره: ۳۰

«به یقین من در زمین جانشینی را قرار می دهم (و برخی از امور را در میدان اختیاراتش به او می سپارم)»

همچنین او را به آبادانی و سازندگی مکلف نمود:

«  هُوَ أَنْشَأَکُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَکُمْ فِیهَا … »هود: ۶۱

«او شما را از زمین پدید آورد و آبادانی آن را از شما خواست.»

 در اینرابطه لازم است انسانبرپایه رهنمودهای دین الهی در میدان باورها و رفتارهایش تلاش کند، البته با توجه به این موضوعکه «عمران و سازندگی» جز از راه تلاش برای بکارگیری ثروت های طبیعی – که خداوند در اختیارش نهاده – ممکن نخواهد بود، عمل و تلاش نیز جز با شناخت «سنت ها و قوانین» موجود در نظام هستی میسر نخواهد گردید؛ این مسئولیت مسئولیت عموم انسانها و مسئولیت ویژه مسلمان ها به شمار می آید، زیرا عمران و تمدن سازی جزء جدایی ناپذیر دین اسلام است.

• ۲ انسان ها(در جایگاه فردی، اجتماعی و دولتی) موظّف اند که بابهره گیری از بهترین راهکارها به عمران و سازندگی بپردازند، امّا به گونه ای که زیان و تباهی را متوجه انسان، حیوان و محیط زیست نسازند، و امنیت جامعه و ثروت هایش را پاس دارند.

الله متعال می فرمایند:

«  وَلَا تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلَاحِهَا ذَٰلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ… »الأعراف: ۸۵

« پس از اصلاح (انسان و امور زندگی) در زمین به فساد و تباهی نپردازید، اگر اهل إیمان هستید این برای شما بهتر است.»

آزمون انسان در این میدان با تلاش برای دستآورد هرچه بهتر، سودمندتر و بادوامتر ارتباط دارد که حاصل آن نوآوری و خدمتگزاری بردوام باشد.

الله متعال می فرمایند:

«  لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا وَهُوَ الْعَزِیزُ الْغَفُورُ …»الملک: ۲

« تا شما را بیازماید که کدامیک  بهتر عمل می کنید»

• انسان به اقتضای انسان بودنش – صرف نظر از نژاد، رنگ پوست و آئین او-موجودی گرامی است:

« وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ… »الإسراء: ۷۰

«به راستی ما فرزندان آدم را گرامی داشته ایم»

انساندر بهترین ساختار آفریده شده، طبیعت – برای تأمین نیازها و منافعش- در اختیار او نهاده شده،اهانت به کرامتش، تعرض و سرکوب و تحقیر او و تبعیض نژادی به هر بهانه ای  که باشند- چه در شرایط صلح و عادی و چه در شرایط جنگی و در حال زنده بودن و مرگش – روا و پذیرفتنی نیستند.

• انسان در مقام انسان بودندارای حقوقی است که نباید از آن محروم شود، مانند: حق زندگی، حق برخورداری از آزادی و دادگری، حق برخورداری از امنیت،و حق معیشت محترمانه، به وسیله فراهم بودن نیازهای ضروری زندگی چون: لباس،خوراک، مسکن،آموزش، بهداشت، حق رفت و آمد، حق ازدواج، برخورداری از احترام جسمی.

همه مکتب ها، مردم، گروه ها و دولت ها- بهویژهمردم و دولت های حاکم بر ممالک اسلامی – موظّف اند که برای فراهم نمودن و پاسداری از آن حقوق تلاش کنند.

• حقوق مربوط به «آزادی های فردی و اجتماعی» برای انسان ها تضمین شده اند، یکی از نمونه های آن برخورداری افراد، گروه ها و سازمان ها از حق اختلاف نظر سیاسی، مذهبی، دینی و حق نقد و مخالفت با دیگران است؛ مگر آن که استفاده از آن حقوق سبب زیان (خاص و عام) فردی و اجتماعی، یا تعدیبه اصولو ارزش های ایمانی، اخلاقی و ثوابت دینی، تکفیر و تبدیع اشخاص و جماعت های معینی بشود، زیرا حکم و داوری در باره کفر (و ارتداد)از اختیارات ویژه محاکم قضایی دادگر و بی طرف و هیئت های علمی معتبر است.

• قتل و خونریزی و غصب و غارت دارایی دیگران حرام و خط قرمزند که به هیچوجه نباید از آن ها عبور کرد، از نظر دینی واجب است در باره آنها تحقیق و بررسی بشود و صاحب حق به حق خویش برسد،تعرض به جسم و جان انسان ها، حرمت شکنی ، تعرض و تهدید زناناز خطاها و گناهان بزرگبه شمار می آیند و پیشگیری از آن جزو وظایف افراد،جامعه و دولت – با توجه به مسئولیت و صلاحیت هر یک از آنان- است.

خداوند متعال می فرمایند:

«…مَنْ قَتَلَ نَفْسَا بِغَیرِ نَفْسٍ أوفَسادٍ فِی الأَرضِ فَکانَّما قَتَلَ النَّاسَ جمیعاً وَ مَنْ أَحْیاها فَکأَنَّما اَحیا النَّاسَ جمیعاً» المائده: ۳۲

«هرکس جز در برابر جانی(که از کسی گرفته باشد) یا بخاطرکیفر تبهکاری در زمین، کسی را بکشد چون آن است که همه مردم را کشته باشد، و هر کس نفسی را(با نجاتش از مرگ مادی و یا معنوی) زنده بدارد، مانند آن است که همه مردم را زنده کرده باشد.»

 

 سوم: مسئولیت عمران و تمدن سازی

• تمدن سازی و آبادانی مسئولیت مشترک همه انسان هاست، گروهی از مردم، ملتی از میان ملت ها و نسلی از میان نسل ها به تنهایی از عهده آن بر نمی آیند، بلکه موفقیت در این میدان در گرو همکاری میان ملت ها، جامعه ها و نسل هاست؛ به همین خاطر مسلمانان نیز با هدف خیرخواهی وبا کردار و رفتارپرهیزکارانه موظف اند با دیگر ملت ها- بدون توجه به نژاد و دینشان در راه تمدن سازی، آبادانی و پیشرفت همکاری و تشریک مساعی داشت باشند.

آنگونه که الله متعال می فرمایند:

« یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثی وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلیمٌ خَبیر »الحجرات: ۱۳

«ای مردم شما را از مرد و زنی آفریدیم، و به صورت ملت ها و قبیله ها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید (و با یکدیگر همکاری نمایید) به راستی گرامی ترین شما نزد الله پرهیزکارترین(و درستکارترین) شماست.»

• مسلمانان بخشی از جامعه بشری به شمار می آیند که «هویت تاریخی و رسالت تمدن سازیش»آنان را از دیگران متمایز می سازد، تمدنی که باورهای دینی، احکام ، مقررات و ارزش های اخلاقیآن – از جهت نگاه به آفریدگار، هستی و انسان- آن را پایه گذاری می نماید؛ بر پایه این هویت است که امت مسلمان ابتکارها و نوآوری هایش (۱) در تمدن سازی با جامعه بشری در زمینه هایی که خیر و مصلحت انسان را در حال و آینده فراهم کند،همکاری نموده و می نماید.

 همانگونه که خداوند متعال می فرمایند:

«وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّهٌ یَدْعُونَ إِلَی الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»آل عمران:۱۰۴

«و از میان شما گروهی (هماهنگ) باشند که (مردم را) به خیر (و نیکی) فراخوانند و به (کارهای) پسندیده فرمان دهند و از (کارهای) ناپسند بر حذر دارند، و آنان هستند که (رستگار و) پیروزند.»

پاسداری از هویت و افتخار به آن، عدم کوتاهی در مسئولیت های متعلق به آن، ابتکار و نوآوری در تمامی زمینه های سودمند مسئولیت امت مسلمان است.

• گواه و الگو شدن برای دیگر ملت ها با هدف رسانیدن پیام دین، گسترش خیر و مصلحت بشریت، برپایی عدالت و دادگری،و دفاع از ستمدیده با توجه به این فرموده الهی مسئولیت امت مسلمان است:

« وَکَذَٰلِکَ جَعَلْنَاکُمْ أُمَّهً وَسَطًا لِّتَکُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَیَکُونَ الرَّسُولُ عَلَیْکُمْ شَهِیدًا»البقره: ۱۴۳

«و اینگونه شما (مسلمانان) را میانه و معتدل گرداندیم تا برای دیگر مردم گواه ( و الگو) شوید و پیامبر نیز برای شما (الگو و) گواه شود.»

• برای آگاهی از تاریخ تمدن سازی و بیش از یک هزار اختراع و ابتکار علمی مسلمانان به کتاب«هزار و یک اختراع مسلمانان» نوشته: پروفسور سلیم الحسنی- انتشارات نشر طلایی، مراجعه نمایید.

لازمه این گواه و الگو شدنآن است که امت مسلمان در زمینه های:پرورش انسان سالم و کارآمد و تمدن سازی سودمند، نمونه و پیشگام باشند، این مسئولیتی است بر دوش ملت های مسلمان، چنانچه در باره آن کوتاهی ورزند در رابطه بامسئولیت الگو و شاهد بودن خویش برای دیگران کوتاهی ورزیده اند.

• تمدن سازیو تلاش برای پیشرفت و آبادانی و توسعه فراگیر برای امت مسلمان مسئولیتی شرعی است، زیرا اسلام پیامی است برای آسایش، آرامش، صلح و آشتی و سربلندی انسان در دوجهان.

 همانگونه که خداوند می فرمایند:

«وَابْتَغِ فِیمَا آتَاکَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَهَ وَلَا تَنْسَ نَصِیبَکَ مِنَ الدُّنْیَا..»القصص ۷۷

«با بهره گیری از آنچه الله در اختیارت گذاشته (سعادت) آخرت را طلب کن، اما سهم خویش را نیز(از نعمت ها و امکانات) دنیا فراموش مکن.»

به همین خاطر تلاش برای کشف قوانین طبیعت، سنت های موجود در نظام هستی و بهره برداری از ثروت های موجود در زمین، بخشی از آموزه های اساسی اسلام است.

خداوند متعال می فرمایند:

« هُوَ أَنْشَأَکُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَکُمْ فِیهَا … »هود: ۶۱

«او از زمین پدیدتان آورد و از شما خواست که آبادش کنید.»

• اسلام آمده است تا عقل و خرد انسان ها را از بند اسارت «خرافات و توهمات»رهایی بخشد، او را از «بندگی بزرگان و استبداد حاکمان» آزاد سازد، بر پایه این ارزشها بود که امت مسلمان تمدن خود را پایه گزاری کرد، و از لابلای خیزش فرهنگ و تمدن سازی خویشدر جهان معاصر چشمداشتی جز رهایی خرد و هویت انسان از سرگشتگی و پوچی ندارد؛ این سرآغازی ضروری برای حرکت در راه خیزش بشری رشدیافته و فراگیر است.

• وحدت و همگرایی مسلمانان پایه ای از پایه های اسلام است.

 خداوند متعال می فرمایند:

« إِنَّ هَٰذِهِ أُمَّتُکُمْ أُمَّهً وَاحِدَهً وَأَنَا رَبُّکُمْ فَاعْبُدُونِ …»الأنبیاء ۹۲

«این امت (و دین) شماست که امتی واحد است و من پروردگانتان هستم، پس مرا عبادت (و تبعیت) کنید.»

افراد، گروه ها، ملت ها و دولت های مسلمان مکلف اند که در راستای تحقق برادری،وحدت و همگرایی متناسب با خواسته های زمان و مکان تلاشنمایند، برخی از مهمترین آنها عبارتند از: همآوایی در شناخت اهمیت برادری اسلامی، همکاری در زمینه هاینیکوکاریهمراه با پرهیزکاری، امور اجتماعی، اقتصادی و کنار گذاشتنپراکندگی و درگیری.

 خداوند متعال می فرمایند:

« وَأَطِیعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِیحُکُمْ…»الأنفال: ۴۶

« از الله و پیامبرش پیروی نماییدو باهم نزاع نکنید، اگر نه سست می شوید و توانایی خود را از دست می دهید.»

• یکی از اهداف و مقاصد اسلام ضرورت تلاش پیروان آن برای ایجاد صلح و آشتی و امنیت جهانیاز راه گفتگو و بررسی به بهترین و پسندیده ترین صورت است، همچنین چارچویی برای فرونشاندن آتش نزاع ها و دشمنی ها میان افراد، گروه هاو دولت هاست، بر مسلمانان به صورت عموم – به ویژه بر حاکمان – واجب است که برای ایجاد صلح و آشتی میان طرف های درگیر تلاش کنند و برای تحقق این هدف و بستن راه بر روی فتنه،عوامل و راهکارهای تأثیرگذار را بکار گیرند، به ویژه فتنه و آشوب هایی که کلیات پنچگانه: حفظ دین، نفس، عقل، مال و نسل را در معرض خطر قرار می دهند.

خداوند متعال می فرمایند:

«لا خَیْرَ فی‏ کَثیرٍ مِنْ نَجْواهُمْ إِلاَّ مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَهٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلاحٍ بَیْنَ النَّاسِ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ فَسَوْفَ نُؤْتیهِ أَجْراً عَظیما»النساء: ً۱۱۴

«در بسیاری از نهانگویی های آنان خیری نیست، مگر کسی که به  صدقه و کاری پسندیده و یا اصلاح بین مردم ( سفارش کند و) فرمان دهد، هر که برای کسب خوشنودی الله چنان کند به او پادشی بزرگ خواهیم داد.»

• همکاری مردم با یکدیگر اصلی اسلامی است، نیازمندان،مستمندان و افراد ناتوان تا برطرف شدن نیازمندی ها و حفظ جایگاه انسانیشان بر دیگران حق و حقوقی دارند، این مسئولیت شامل افراد، خانواده، جامعه، حکومت و امت مسلمان می شود، و هرگونه کوتاهی در این رابطه گناهی بزرگ به شمار می آید.

• مسلمانان مسئول حمایت از ستمدیدگان در کشورهای اسلامی و یا خارج از آنها هستند، فرق نمی کند که ستم دیده مسلمان یا غیر مسلمان باشد،همچنین لازم است چگونگی حمایت و رفع ستم با میزان و زمان آن سازگار باشد، بی تفاوتی از حمایت ستمدیدگان- در صورت توانایی – بی تفاوتی در برابر این مسئولیت دینی است.

 الله متعال می فرمایند:

«وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَىٰۖ وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ ۚ» المائده: ۲

« بر پایه نیکوکاری و پرهیزکاری با یکدیگرهمکاری کنید، ولی بر اساس گناه و دشمنی یکدیگر را یاری ندهید.»

• سفارش به امور پسندیده و هشدار نسبت بهکارهای ناپسند و تلاش برای تغییر آن مسئولیتی دینی است، اما قیام به این مسئولیت دارای ضابطه ها و قاعده هایی است مانند: آگاهی و تشخیص اندرزگو و توصیه کننده به وجود تفاوت میان اموری که جزو مسئولیت افرادیا جماعت ها و گروه ها هستند با اموری که بخشی از مسئولیت دولت ها به شمار می آیند.

 الله متعال می فرمایند:

«وَلْتَکُنْ مِّنْکُمْ أُمَّهٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَیَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَأُوْلَِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»آل عمران:۱۰۴

«از میان شما گروهی(هماهنگ) باشند که (دیگران را) به خیر و نیکی فرابخوانند و به (امور) پسندیده توصیه نمایند و از امور ناپسند بر حذر دارند، آنانند که (رستگار و) پیروزند.»

• دولت های حاکم بر کشورهای اسلامی موظفند که بر پایه های عدالت و دادگری بر ملت هایشان حکومت کنند، جامعه ای آزاد را برایشان فراهم سازند، تا از حق برگزیدن نوع زندگی و انتخاب کسانی که بر ایشان حکومت کنند برخوردار شوند؛ ملت ها نیز موظف اند که با«استبداد و فساد» رویارویی نمایند،و از راه های مشروعی که به فتنه ای -که زیانش بیشتر باشد -منتهی نشود؛ در برابر ستم و زورگویی بایستند.

خداوند متعال می فرمایند:

«إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُکُمْ أَن تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَىٰ أَهْلِهَا وَإِذَا حَکَمْتُم بَیْنَ النَّاسِ أَن تَحْکُمُوا بِالْعَدْلِ»النساء: ۵۸

«الله اکیداً به شما فرمان می دهد که امانت ها(و مسئولیت هایعلمی،کاری و اجتماعی) را به اهل آنها (وکارشناسان) بسپارید و هرگاه بر مردم فرمانروایی( و داوری) کردید دادگرانه فرمانروایی (و داوری) نمایید.»

• مسلمانان مکلفند دانش و حکمت را – هر جا که باشند- کسب کنند، زیرا «حکمت و دانش گمشده مسلمان است و هرجا آن را بیابد برایش شایسته تر است.»

همچنین از دستآوردهای علمی و مفید همه تمدن ها و ملت ها بهرهبگیرند.

• آموزش و پرورش زیربنای شکل گیری امت ها، تمدن هاو دولت هاست، هموارترین راه آبادانی و تمدن سازی است، بدون در اختیار داشتن راهکارهای علمی که انسان را پاک و بی آلایش گرداند، خرد ش را رشد و بالندگی بخشد، به خردورزی سالم تشویقش کند، نسل های نوینرا با بلند همتی به دنبال اهداف ارزشمند بار آورد،و روح نوآوری، تلاش و پیشگامی را در آنها زنده نماید، در این راه موفقیتی حاصل نخواهد شد.

چهارم: چالش های فراروی امّت مسلمان

 

• فرد و جامعه در برابر «محیط زیست» خویش مسئولیت دارند،زیرا بستر زندگی آنان و میدان عمل به مسئولیت جانشینی،سازندگی و آبادانی است، همه موظف اند که از ثروت ها و معادن به گونه ای بهره برداری کنند که با ریخت و پاش سبب نابودی آن نشوند، و با افراط در مصرف گرایی تعادل آن را به هم نریزند، با ایجاد آلودگی زمینه تباهیش را فراهم نگردانند،همچنین لازم است با نگاهداری از آنها از حقوق نسل های آیندهپاسداری کنند.

زمین به عنوان زیستگاه انسان برای همه نسل ها به وجود آمده است،و ویژه مرحله زمانی یا تمدن و مردم خاصی نیست.

 الله متعال می فرمایند:

«ولا تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلَاحِهَا وَادْعُوهُ خَوْفًا وَطَمَعًا إِنَّ رَحْمَهَ اللَّهِ قَرِیبٌ مِنَ الْمُحْسِنِینَ» الأعراف/۵۶

«پس از اصلاح (مادی و معنوی) زمین در آن تباهی نکنید، و با بیم و امید او را (عبادت کنید و به یاری) بخوانید، بیگمان بخشش الله به نیکوکاران نزدیک است.»

با این وصف امروزه بشریت با  چالش ها و بحران های نفسگیری روبه روست، امت مسلمان نیز وظیفه دارد که بر پایه ارزش ها و آموزه های دینی مربوط به محیط زیست برای رویارویی با این بحران با دیگر ملت ها همکاری کند.

• امّت اسلامی در اوضاع و احوال کنونی با چالش های بزرگ داخلی و خارجی بسیاری روبه روست، در مورد چالش های داخلی می توان به: جهل، فقر،بیماری و عقب ماندگی (علمی و صنعتی، توسعه نایافتگی اجتماعی و سیاسی) اشاره کرد،برخی از چالش های خارجی نیز عبارتند از: تهاجم سازمان یافته فکری و فرهنگی که آئین، ارزش ها و فرهنگ امّت اسلامی را هدف قرار داده است، همچنین به غارت پیدا و پنهان و نقابدار گسترده ثروت ها توسط استعمارگرانمی توان اشاره کرد.

امّت اسلامی وظیفه دارد که با آن چالش ها رویارویی کند، بهترین راهکارهای رویارویی با آن چالش ها عبارتند از: پایبندی به اصول و ارزش های دینی، برنامه ریزی برای توسعه علمی و آموزشی، تلاش صادقانه برای تمدن سازی،این موارد ابزارهای قدرت و توانمندی اند که با بهره گیری از آنها می توان به جنگ چالش ها و بحران ها رفت.

• یکیدیگر از بزرگترین چالش های فراروی امت اسلامی در عصر حاضر، اشغال سرزمین فلسطین توسط صهیونیست هاست،که به آوارگی یک ملت انجامیده، سرزمینی غصب شده، دارایی مردمش به یغما رفته، و در کشور های دور و نزدیک آواره گشته، با گرسنگی، فقر و محرومیت دست و پنجه نرم می کند، همگام با تعرض به این ملت – بخاطر حرمت شکنی مقدسات – نه تنها به تمامی مسلمانان بلکه به کرامت انسانیت تعدی شده است، حمایت همه جانبه در حد امکان و توان از مسأله فلسطین مسئولیت دینی هر مسلمانی است،تا آن مردم بتوانند سرزمین و کرامت خود را باردیگر بدست آورند، و بیت المقدس از زیر سلطه صهیونیست های ستمگر خارج شود، لازم است بر روی این موضوع تأکید نماییم که، هرگونه تأیید این ستمگری و کوتاه آمدن از همه یا بخشی از حقوق مردم فلسطین از گناهان بزرگ و بدترین نوع خیانت به شمار می آیند.

• یکی دیگر از بزرگترین چالش هایی که امت مسلمان با آن روبه روست، انواع «استبداد و خودکامگی»دولت های حاکم بر کشورهای اسلامی است که زمینه ساز عقب ماندگی همه جانبه، استعمارزدگی ، غارت ثروت های طبیعی گردیده و پایه های علمی و فرهنگی را از بین برده است، به همین خاطر امّت مسلمان موظف است که با بهره گیری از راهکارهای کارآمد برای رهایی از آن چالش ها تلاش کند.

• ۱- در بسیاری از کشورهای اسلامی و برخی از کشورهای جهان ستم، کشتار بیگناهان و زیر پانهادن حقوق بنیادین مردم، چالش بزرگی است که ضرورت دارد عالمان و دانشمندان آنها را حرام و ممنوع شمارند و در برابرش بیإیستند.

  • صلح و امنیت پایه استواری برای روابط سالم میان ملت ها و جامعه های بشری – به ویژه مسلمانان و غیر مسلمانان – است.

الله متعال می فرمایند:

«وَإِن جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهَا وَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ ۚ إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ»الأنفال : ۶۱

«اگر دیگران به صلح و آشتی تن دادند تو نیز آن را بپذیر و بر الله توکل کن، به راستی او شنوا و داناست.»

مسلمانان وظیفه دارند بر پایه «برادری بشری» با پیروان دیگر ادیان و ملتها مهربانانه و دادگرانه رفتار کنند، در راستای خیر و مصلحت بشریت با آنان همکاری نمایند، و به بهترین صورت مشکلات موجود میان خود را با گفتگو و بررسی حل و فصل کنند،اما چنانچه از سوی آنان مورد تعرض قرار گرفتند لازم است – بدون افراط و زیاده روی و بدور از روحیه انتقامجویی – مقابله به مثل نمایند.

 الله متعال می فرمایند:

« فَمَنِ اعْتَدى‌ عَلَیْکُمْ فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدى‌ عَلَیْکُمْ»البقره:۱۹۴

«هرکس به (مصالح و مرزهای) شما تعدی کرد، مانند آن به او تعدی کنید.»

۲۸-۳ – برای رویارویی با تمامی آن چالش ها مسئولیت بزرگی بر دوش امت اسلامی قرار گرفته است که عبارتند از: وحدت و همگرایی، تعاون و همکاری، بکارگیری همه امکانات و توانایی ها برای اصلاح شرایط موجود،ضرورت ایجاد دگرگونی بر اساس برنامه و استراتژی فراگیری تا بتوانند بهتر برتری ارزش ها و تمدن خود رانشان دهند و کارآمدی و توانایی هایش را تحقق بخشند.

۲۹-۱- امروزه خطر بزرگی نهاد خانواده  را در جامعه های اسلامیتهدید می کند و آن را در معرض فروپاشی قرار داده است، این خطر از چهارچوب قوانین، مقررات و منشورهای بین المللی فراتر رفته است، در معیار اسلام که خانواده را پایه جامعه به شمار می آورد و سلامت جامعه را در گرو سلامت و پویایی آن می داند، این چالش چالش  بسیار بزرگی به شمار می آید، زیرا که در باره شکل گیری خانواده، دگرگونی های منفی و از هم پاشیدگی و حقوق و مسئولیت های اعضای آن در هر شرایطی، اسلام دارای احکام و رهنمودهای مفصلی است.

به همین خاطر پاسداری از نهاد خانواده متناسب با آن رهنمودها یکی از عوامل پویایی، تلاشگری، تولید و نوآوری جامعه است، بدین صورتبرای آن که درخت خانواده در برابر طوفانهای توفنده ای – که جهان امروز را در نوردیده–استوار و پابرجا بماند، لازم است که با تمام توان از آن حمایت شود.

۲۹-۲- زنان زیر چکش تهاجم فرهنگی خارجی و سندان فرهنگ موروثی قرار دارند، نخبگان جامعه و دیگر قشرهای مسلمان موظف اند که با بهره گیری از رهنمودهای اسلام برای رهایی آنان تلاش کنند.

« مَن عَمِلَ صالحاً مِن ذَکَرٍ اَو اُنثی وَ هُوَ مؤمِنٌ فَلَنُحیِیَنَّهُ حیوهً طَیّبهً» النحل: ۹۷

«هر مرد و زنی مؤمنانه کار شایسته ای را انجام دهد او را از زندگی پاک و سالمی بهره مند می سازیم.»

در حدیثی آمده است که:

« زنان همچون نیمیاز وجودمردانند»

هریک از آنان دارای حقوق و مسئولیت هایی است، در انسانیت، شایستگی و مکلف بودن با یکدیگر برابرند، و با توجه با طبیعت آفرینش هر یک از آنها در مواردی بر دیگری برترهایی دارد.

 

پنجم: عالمان و دانشمندان، حقوق و مسئولیت ها

۳۰-۱- عالمان و دانشمندان وارثان پیامبرانند و در میدان فراخوانی،ابلاغ و پاسداری از دین در برابر تحریف و دستکاری از جایگاه بلندی برخوردارند.

به مصداق حدیث شریف:

«آیندگان شایسته و دادگر بار مسئولیت دین و دانش را بر دوش می گیرند، تحریف تندروان، و هویت زدایی و ساختارشکنی باطلگرایان، و تأویل و تفسیر ناآگاهان را از آن می زدایند.»

۳۰-۲- عالم حقیقی و مورد اعتماد و دارای اعتبار کسی است که از ویژگی های زیر برخوردار باشند:

• برخورداری از: «اخلاص،علم ، عمل و تزکیه»

• در حوزه معرفت دینی – یعنی در ارتباط باشناخت «نصوص قرآن و سنت،احکام، اصول و فروع و مقاصد شریعت، ارزش ها و دیگر دانش های مرتبط در حد توان و مورد نیاز- دارای تخصص و خبرگی باشد.

• از دانش های روز، شناخت واقعیت ها، معرفت مصالح، آگاهی شروط و لوازم «اجتهاد و تجدید»سازگار با قواعد زبان، همچنین بنابر ضوابط شرعی معتبر از مقاصد و اولویت ها، احتمالات، و پیامدهای بیان حکم شرعی و فتوا شناخت کافی داشته باشد.

• از ارزش های اخلاقی همچون:ادب، فروتنی، بردباری، حکمت و خردمندی، خوش اخلاقی، خیرخواهی و خدمتگذاری مداوم برخوردار باشد.

• با اندیشه و امور سیاسی، مسائل مطرح در جامعه آشنا باشد، از ویژگی هایپایبندی و پایداری بر مبانی، ارکان و ثوابت اسلام و امت مسلمان و دیگر ارزش ها و فضیلت هابرخوردار باشد.

• حق پذیری و اعتراف به اشتباه – در صورت خطا – از ویژگی های عالمان است، زیرا که هیچ عالم و دانشمندی معصوم و بی خطا نیست.

الله متعال می فرمایند:

« وَلَـکِن کُونُواْ رَبَّانِیِّینَ بِمَا کُنتُمْ تُعَلِّمُونَ الْکِتَابَ وَبِمَا کُنتُمْ تَدْرُسُونَ»آل عمران: ۷۹

«به سبب آن که کتاب (الله را می آموزید و آن) را به دیگران آموزش می دهید و تلاوتش می کنید، ربّانی(و خداگرا) باشید.»

۳۰-۳ دین عامل حرکت و پویایی امت مسلمان در مسیر رشد و بالندگی و خدمت،راهنمایی و الگوشدن برای دیگران بوده و خواهدبود، هر چند ممکن است در شرایطی برخی از باورها و مفاهیم آن در ذهن، زبان و رفتار مردم دچار اشکال و نابسامانی بشود؛ به همین خاطر بر دوش گرفتن بار مسئولیت ارائه معرفت و شناختی درست، اجرای حکیمانه، اصلاح و پویایی آنها مسئولیتی محوری به شمار می آید؛ مسئولیتی که عالمان آن را بر دوش گرفته و از آنان انتظار می رود که برای اصلاح و بازسازی امور جامعه بشری به وسیله بازسازی باورها و معرفت ها و پالایش آنها از کج اندیشی و گمانه زنی تلاش خود را دو چندان کنند، به «اجتهاد و نوآوری»و  ارائه راهکاری علمی برای پدیده های نوین – که پیامد دگرگونی زمان و مکان هستند – تلاش نمایند، تا که سایه دین بر سر تمامی امور زندگی جامعه گسترده شود.

 خداوند متعال می فرمایند:

«وَلْتَکُنْ مِّنْکُمْ أُمَّهٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَیَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَأُوْلَِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»آل عمران: ۱۰۴

«از میان شما گروهی(هماهنگ) باشند که (دیگران را) به خیر و نیکی فرابخوانند، به (امور) پسندیده توصیه نمایند و از امور ناپسند بر حذر دارند، آنانند که (رستگار و) پیروزند.»

 

۳۱- ۱  عالمان که وارثان پیامبران به شمار می آیند، لازم است با بهره گیری از اندرز، توجیه و بازسازی نابسامانی ها و تلاش آموزشی و پرورشی، به مسئولیت های خوددر برابر امانتداری و پاسداری از دین و دانشعمل کنند، در میان مردم دادگرانه رفتار نمایند، جز برای دفاع از حق از دسته ای در برابر دسته ای دیگر دفاع نکنند،از اندرز و خیرخواهی برای عامه مردم و نخبگان جامعه کوتاهی نورزند، با دادگری و حقگرایی سرمشق دیگران شوند، در گفتار و کردار راه صداقت را در پیش گیرند، جز به حق سخن نگویند، چنانچه نتوانستند تمامی حقیقت را بیان کنند،باطل بر زبان نیاورند،و بدون نگرانی از ملامت ملامت گران خود را به کسب خوشنودی خداوند ملتزم شمارند، همچنین لازم است از جمله کسانی باشند که خداوند متعال راجع به آنان می فرمایند:

«الَّذِینَ یُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَیَخْشَوْنَهُ وَلَا یَخْشَوْنَ أَحَدًا إِلَّا اللَّهَ ۗ وَکَفَىٰ بِاللَّهِ حَسِیبًا»الأحزاب :۳۹

« کسانی که پیام های الله را (به دیگران) می رسانند و از(نافرمانی) او می هراسند و از کسی جز الله نمی ترسند، حسابرسی( و حمایت ) الله کافی است.»

۳۱-۲- همانگونه که به صورت کلی مسئولیت علماست کهامـت مسلمان را به راه خیر، موفقیت و سعادت راهنمایی و توجیه نمایند، در باره اصلاح اشکالات و کج اندیشی هایی که در رابطه با مفاهیم و باورها و رویکردهایی که گاه و بیگاه روی می دهند،نابسامانی های را که دارای بازتاب و اثرات زیانباری بر روی همگرایی امت می شوند، و نوع ارتباطش با دیگران دچار مشکل می کنند، مسئول هستند؛ اشکالات و نابسامانی هایی مانند:«افراط و تفریط»– که در شرایط کنونی شاهدش هستیم-مردم به روشنگری عالمان نیاز دارند.

۳۱-۳- یکی از مسائلی که در شرایط کنونی در باره آن جار و جنجال بسیاری برپا شده موضوع«ولاء و براء» است،که متأسفانه در معرض کج اندیشی و بدفهمی برخی از ناآگاهان قرار گرفته است.

فهم درست این موضوع بدینصورت است که به وسیله حمایت و دفاع از حق، برای خداوند، پیامبر و مسلمانان«ولاء» و دلبستگیتحقق یابد و با خودداری از همکاری و سرسپردگی برای دشمنان و دوری از دلبستگی و وابستگی و دنباله رویی از آنان «برائت» صورت گیرد.

بر همین اساس بایستی از همکاری با دشمنان بر ضد مسلمان و غیر مسلمانان مظلوم پرهیز شود، همچنین ولاء و دلبستگی برای حق و اهل آن و براءت از ستم وستمگران واجب و تکلیفی اسلامی است.

پیام و هدف اصل و قاعده «ولاء و براء» حفظ همگرایی و یکپارچگی مسلمان در راستای پاسداری از اهداف و مقاصدشان در برابر همسویی و هم پیمانی دشمنان است، بنا بر فهم عالمان حقگرا و دانش محور، هدف از آن دشمنی با مردم آشتی طلب غیر مسلمان نیست، بلکه در باره آنان این دو آیه را باید معیار قرار داد و به اجراء نهاد که:

« لَا یَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یُقَاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَلَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِیَارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ. إِنَّمَا یَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ قَاتَلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَأَخْرَجُوکُمْ مِنْ دِیَارِکُمْ وَظَاهَرُوا عَلَى إِخْرَاجِکُمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ وَمَنْ یَتَوَلَّهُمْ فَأُولَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ»الممتحنه: ۸-۹

«الله شما را بر حذر نمی دارد با کسانی که در دین با شما نجنگیدند و از سرزمین خود بیرونتان نکردند به نیکی و دادگری رفتار کنید، به راستی الله دادگران را دوست می دارد* الله تنها شما را از (دوستی و همکاری با) کسانی بر حذر می دارد که در دین با شما جنگیدند و از سرزمین خود بیرونتان کردندو برای بیرون نمودنتان یکدیگر را یاری دادند، هر که(بر ضد مؤمنان) با آنان دست دوستی بدهد به راستی ایشان همان ستمگران (به خود و مردم) هستند.»

۳۱-۴- در ارتباط با گسترش دو پدیده «تکفیر و تبدیع»لازم به توضیح است که، حکم به تکفیر و تبدیع مسلمانان انحرافی از راهکار و رویکرد «سلف صالح» است، زیرا در مورد اهل قبله اصل و قاعده بر این است که تا زمانی کفر آشکار از آنان ظاهر نشود مسلمان به شمار می آیند، اما هرگاه گفتار و یا کردار صریح کفرآمیزی از کسی روی دهد عالم دینی وظیفه دارد به صورتکلی در باره آن نوع از گفتار و کردار روشنگری کند،اما کسی را که آن گفتار و کردار از او بروز نموده نباید به کافری محکوم کنند، زیرا قضاوت و صدور حکم در باره او بایستی به دادگاهی دادگر در سایه حاکمیتی مشروع سپرده شود.

«بدعت» نیز به معنای کاستن، افزودن و یا دگرگون ساختن و دستکاری اصول عقاید،اصول عبادات(و ارزش های اخلاقی) بدون دلیل قاطع و قابل اعتماد است، با سلاح بدعت نباید وارد میدان فرهنگ، عادات، روابط اجتماعی و اموری دنیوی شد، بلکه در ارتباط با آنها اصل بر «إبداع و نوآوری» در راستای تلاش انسان ها برای توسعه همه جانبه و تحقق جانشینی آنان برای خداوند است.

۳۲- عالم ربّانی و خداگرا وظیفه دارد بر پایه دانش و یافته های خویش، رعایت «قواعد فتوا» و مصالح مردم آنچه را تصور می کندکه حکم خداوند است فتوا دهد،البته (نه تنها در شرایط کنونی بلکه در هر شرایطی) بهترین راهکار برای صدور فتوا«فتوای جمعی» با توجه به موضوع مورد فتوا و ساختار آن است، همچنین لازم است از پدیده نابسامانی و هرج و مرج در زمینه فتوا و فتاوای بدون ضابطه پرهیز شود.

۳۳- عالمان و دانشمندان نیز دارای حقوقیهستند که مراعات آنها از سوی دیگران ضروری است، که می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• حق برخورداریو آزادی عمل به مسئولیت بیان و ابلاغ دین و احکام شریعت، موضعگیری شرعی در رابطه با مسائل میهن و مردم، رعایت کرامت مادی و معنوی آنان و پرهیز از اهانت و بدگویی نسبت به ایشان.

• برخورداری از حق ایجاد تشکل ها و جمعیت های مربوط به عالمان،حق مشارکتدر مسائل سیاسی، اجتماعی، نقد اندیشه ها، راهکارها و اظهار نظر در باره مسائل مبتلی به جامعه و پدیده های نوین.

والله ولی التوفیق

پیوست :

راهکارها و ابزارهای تبلیغ مفاهیم و رویکردهای موجود در این منشور:

 

• سپردن مسئولیت انتشار و اجرای این منشور به تعدادی از پرسنل اداری اتحادیه علما

• معیار قراردان منشور به عنوان نمودار تلاش و فعالیت

• عرصه های انتشار: چاپ و نشر به صورت کتاب، گذاشتن بر روی سایت های اینترنتی، شبکه های اجتماعی مختلف و تهیه برنامه های رادیویی و تلویزیونیمرتبط با آن

• برپایی همایش ها و نشست های تخصصی برای تبیین، تبلیغ و گسترش آن

• تلاش برای اخذ تأیید و حمایت منشورازسوی سازمان های مشابه «اتحادیه جهانی علما»،جمعیت ها و سازمان های علمی و آکادمیک رسمی

• ترجمه منشور به دیگر زبان ها با رعایت سازگاری آن با مسائل دیگر ملت ها

• درخواست همکاری از فعالین رسانه ای – به ویژه برنامه سازان شبکه های ماهواره ای – جهت بحث و بررسی مطالب منشور از لابلای برنامه ها به ویژه برنامه های مشهور و پر بیننده

• تلاش برای دیدار از برخی سازمان ها و مؤسسه های تبلیغاتی در اقصی نقاط جهان جهت جلب حمایت و تبلیغ منشور بدون نیاز به اسم بردن از اتحادیه علما – در صورتی که نام بردن از اتحادیه علما مشکلاتی را فرا روی آنان قرار دهد.-

• درخواست همکاری از اساتید دانشگاه، معلمین، مدرسین و خطبای مساجد در همه کشورهای جهان برای معرفی و تشریح مطالب موجود در این منشور.

• ارسال منشور برای مراکز تحقیقاتی ، پژوهشی و شرق شناسی غرب

• ارسال منشور برای مراکز تصمیم گیری در کشورهای اسلامی و غربی با هدف آشنا نمودن آنان با راهکارها و رویکردهای سازمان ها و جمعیت های اسلامی به ویژه اتحادیه جهانی علما.

والله ولی التوفیق

مترجم: عبدالعزیز سلیمی