صــــلاح الـــدّین.نــت پایگاه اینترنتی عبدالعزیزسلیمی (نویسنده و مترجم)
دین‌داری ما؛ حقیقی یا ساختگی
«کارت ویژه‌ی فقراء، اتاقک‌هایی برای گربه‌ها، گروه ویژه‌ی معلولان، ظرف‌های زیبایی در راه‌ها و وسایل بازی و سرگرمی برای کودکان در هر ساختمان». این‌ها مواردی بود که در سفر اخیرم به ترکیه نظرم را جلب کرد. ما از شهر معروف «باشاک» دیدن کردیم این شهر به انبوه اماکن بازی و تفریح و فروش مواد مخدر و کثرت جرم مشهور بود. شهرداری از پنج سال پیش طرحی را برای توسعه‌ی این شهر تصویب کرد که طی آن به یکی از زیبا‌ترین مکان‌های گردش‌گری تبدیل شده است. سامان‌دهی ساختمان‌ها، نظافت راه‌ها، احداث بوستان‌ها و پارک‌های زیبا از جمله طرح‌های شهرداری بوده است؛ رودخانه‌ای که فاضلاب‌های شهری را دفع می‌کرد اکنون به مکانی تبدیل شده است با امکانات ورزشی و بوستان‌های معلق و رستواران‌های معروف ترکیه. پس از گشت و گزاری کوتاه از این شهر زیبا با شهردار آن دیدار کردیم تا از تجارب آنان در چگونگی توسعه‌ی شهر استفاده کنیم. شهری که روزی سنبل جنایت و مرکز مجرمان بود به معروف‌ترین شهر گردش‌گری تبدیل شده است که در هم‌بستگی اجتماعی بین همسایگان و توجه به فقراء و معلولان زبانزد همگان است. شهردار پس از توضیح طرح توسعه شهر، از یکی از اقدامات جالب شهرداری در رابطه با تعامل با فقراء سخن گفت که چگونه آبرویشان حفظ می‌شود و دیگر از کسی درخواست کمک نمی‌کنند. او توضیح داد که برای هر فقیر کارتی صادر کرده‌ایم که با آن مایحتاج ماهیانه‌ی خود را از بازار می‌خرد بدین وسیله احترام و ارزش بیشتری احساس می‌کند. سپس گفت: ما گروهی متشکل از ۵۰ مرد و زن داوطلب تشکیل داده‌ایم که بر روی ویلچرهای مخصوص معلولان می‌نشینند و هر هفته در خیابان‌ها و کوچه‌های شهر می‌گردند و راه‌هایی را که برای حرکت ویلچر معلولان مناسب نیست شناسایی می‌کنند سپس گزارشی برای تعمیر و اصلاح آن تنظیم می‌کنند. وقتی از انبوه اسباب‌بازی‌های موجود در شهر پرسیدیم پاسخ داد: شهرداری ترکیه تصویب کرده است که هر تاجری که قصد احداث ساختمان تجاری دارد، باید حتما یک پارک همراه با اسباب‌بازی را برای کودکان احداث کند و در غیر این صورت پروانه‌ی ساخت به او داده نمی‌شود بر اساس آمار این شهر بیش از هزار ساختمان تجاری مسکونی دارد.
شهردار بیش از چند بار تکرار کرد که شعار آنان «خدمت به مردم و حمایت از کار گروهی و توسعه» است؛ به همین خاطر شهرداری چنین طرح‌های اجتماعی را در دست اقدام دارد؛ از جمله مواردی که هنگام قدم زدن در پیاده‌رو‌ها مشاهده کردم اتاقک‌های کوچکی به شکل مثلث بود. از دوستم پرسیدم: این اتاقک‌های کوچک چیست؟ گفت: این‌ها خانه‌های جدیدی هستند برای گربه‌های ولگرد ساخته شده‌اند که شب‌ها و وقت سرما در آن‌جا می‌خوابند؛ این اتاقک‌ها در تمام خیابان‌های استانبول پخش شده است. این گونه پروژه‌های اجتماعی از سوی افرادی که عاشق خدمت به مردم و به دست آوردن قلب‌هایشان هستند تا زندگی سرشار از امنیت را برای آنان به ارمغان آورند، مرا به یاد ابتکارات فاروق اعظم در راستای امنیت اجتماعی انداخت؛ از جمله کارهای ایشان آن بود که مبلغی را برای هر نوزاد اختصاص داد و مدت دوری هر مجاهد از خانواده را تعیین کرد.
از چند مؤسسه‌ی اجتماعی در ترکیه دیدن کردم و احساس کردم بسیار به دین علاقه‌مند هستند و دوست دارند از طریق پروژه‌های اجتماعی به مردم خدمت کنند. دین‌داری واقعی را در میان آنان احساس کردم با وجود اینکه گاهی با افرادی برخورد می‌کردم که شکل ظاهری آنان اصلا نشان نمی‌داد که اهل دین باشند اما از اخلاق بالایی برخوردار بودند؛ به نمازشان پایبند بودند و برای خدمت به مردم و جامعه‌شان تلاش می‌کردند. به یاد جمله‌ی احمد امین ادیب و تاریخ‌دان مشهور مصر (متوفای ۱۹۵۴) افتادم که می‌گفت: می‌دانی تفاوت بین ابریشم طبیعی و مصنوعی در چیست؟ شیر و تصویر شیر چه فرقی با یک‌دیگر دارند؟ زن داغ‌دار با کسی که قرار است مزدکی گریه کند چه تفاوتی دارند؟
اگر این را دانستی فرق میان دین‌داری واقعی و دین‌داری ساختگی را خواهی دانست؛ این کلمات را به یاد می‌آوردم و دین‌داری ترک‌ها را هم می‌دیدم؛ آنان بر روی پروژه‌هایی کار می‌کردند که متوقف نمی‌شد و همه در راستای خدمت به اسلام و مسلمانان انجام می‌گرفت. از فرهنگستان فاتح دیدن کردم و با مدیرش دکتر آدم گفت‌وگو کردم و دانستم که یکی از اهداف آن آموزش زبان عربی به پنج ملیون شهروند ترک است و تاکنون یک سوم هدف محقق شده است. وقتی علت این کار را جویا شدم پاسخ داد: زبان عربی زبان قرآن است؛ زبان عربی هویت ماست و بخشی از عقیده‌ی ما محسوب می‌شود این زبان ابزار گفتمان و تفاهم بین مسلمانان است. تفاوت است بین کسی که دین را با سرش حمل می‌کند و کسی که با قلبش حمل می‌کند؛ فرق است میان کسی که از دین زیاد سخن می‌گوید و کسی که زیاد عمل می‌کند؛ تفاوت بسیار است میان مذهبی‌هایی که در بازار‌ها می‌گردند و در صفحات اینترنت به جستجو می‌پردازند و به شبکه‌های اجتماعی معتاد شده است و دین‌دارانی که صاحب پروژه‌هایی هستند که در راه آن کار می‌کنند. فرق است بین دین‌دار واقعی و ساختگی؛ الگوی عملی دین‌داری در ترکیه حقیقتاً سزاوار تحقیق و بررسی است.
* جاسم المطوع / ترجمه: اصلاح وب
