صــــلاح الـــدّین.نــت پایگاه اینترنتی عبدالعزیزسلیمی (نویسنده و مترجم)
بســــم الله الرّحمن الرّحیم
خداوند متعال در قرآن می فرماید:
« …قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ إِنَّمَا یَتَذَکَّرُ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ »الزمر:آیه ۹
«بگو آیا کسانی که می دانند با آنهایی که نمی دانند برابرند؟ این تنها خردمندان هستند که متذکر می شوند(و به خود می آیند.)»
و پیامبر گرامی (صلی الله علیه و سلم) می فرماید:
«من یرد الله به خیراً یفقّهه فی الدّین.»
«خداوند به هر کس اراده خیر بفرماید او را در دین آگاه می گرداند.»
علم و دانش در زندگی انسان دارای جایگاه ویژه ای است. نقش علم در زندگی انسان آن است که، راه رشد، تکامل و سازندگی و بالندگی را به او می آموزد. او را دانا و توانا می گرداند. علم مانند ابزاری در اختیار اراده انسان قرار می گیرد تا طبیعت و زندگی خود را آن چنان که می خواهد بسازد.
اگر بگوییم حدود یک چهارم قرآن در باره علم و دانش سخن می گوید، مبالغه نکرده یم.
اوّلین آیاتی که بر رسول خدا (ص) نازل شدند در باره علم، خواندن، معرفت و شناخت بوده است:
«اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ *خَلَقَ الْإِنسَانَ مِنْ عَلَقٍ *اقْرَأْ وَرَبُّکَ الْأَکْرَمُ *الَّذِی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ *عَلَّمَ الْإِنسَانَ مَا لَمْ یَعْلَمْ.»العلق:۱-۵
«بخوان به نام پروردگارت که (جهان را) آفرید* همان کس که انسان را از خون بستهاى خلق کرد!* بخوان که پروردگارت (از همه) بزرگوارتر است* همان کسى که به وسیله قلم تعلیم نمود* و به انسان آن چه را نمىدانست یاد داد.»
اهل علم آن عده از عالمان مورد اعتمادی هستند که، وارثان رسالت رسولانند، و با ایمان، اخلاق، اخلاص و خدمتگذاری خویش برای دیگران الگویی از دین خالص می شوند. و هرکس را به فراخور توان و تلاش خویش به سوی روشنایی دین و دانش و پاکی و پرهیزکاری، و سربلندی دنیا و سعادتمندی آخرت راهنمایی می نمایند.
عالمان همان کسانی هستند که خداوند ایشان اهل ذکر نامیده و اهل ایمان را به پرسش از ایشان امر فرموده است.
«…فَاسْأَلُواْ أَهْلَ الذِّکْرِ إِن کُنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ.» النحل:۴۳
«اگر خود چیزی را نمی دانستید از اهل ذکر(و علم) بپرسید.»
مسئولیت اهل مال در برابر اهل علم:
لازم به بیان و استدلال نیست که پیش نیاز بنای مدارس و دانشگاه ها و مراکز علمی و تحقیقتاتی تأمین بودجه مالی کافی و برنامه ریزی و مدیریت است، و بدون آن پیشرفت علمی، فرهنگی و اقتصادی جامعه روندی طبیعی نخواهد داشت.
از آنجا که در بیشتر موارد دولت ها برای این کار برنامه و بودجه و نهادهایی خاصی دارند، غالباً به کمک مستقیم مردم نیاز چندانی نیست. و تنها در ارتباط با مدارس دینی است که به حمایت های مردمی به ویژه در برخی از جامعه ها و بعضی از مناطق احساس نیاز می شود.
نباید فراموش کنیم که، خداوند هر کس را به گونه ای می آزماید، تا در عمل میزان راستگویی و پایبندی او به مسئولیت هایش معلوم شود، و در کارنامه کردارش ثبت وضبط گردد، به همین خاطر:
– «علم» را وسیله آزمایش عالمان.
– «مقام» را اسباب آزمون مسئولان.
– و «مال» را ابزار آزمایش ثروتمندان گردانیده است.
و برای هریک از آنان که در آن آزمون سربلند بیرون آیند، پاداش بزرگ دنیا و آخرت را وعده فرموده است، به ویژه انفاق اهل مال را جهاد بر شمرده و بر جهاد جانی مقدم گردانیده است.
«انْفِرُواْ خِفَافًا وَثِقَالاً وَجَاهِدُواْ بِأَمْوَالِکُمْ وَأَنفُسِکُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ ذَلِکُمْ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ.» التوبه:۴۱
«(پیر و جوان) سوار و پیاده، با اموال و جان های خود، برای جهاد در راه (دفاع از دین) خدا بسیج شوید. اگر آگاه باشید (و توجه کنید) این برای شما بهتر است.»
و در باره میزان و چگونگی پاداش آنان که اموالشان را در راه دین الله هزینه می کنند، خداوند در آیه ۲۶۱ سوره بقره می فرماید:
«مَثَلُ الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللهِ کَمَثَلِ حَبَّهٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِی کُلِّ سُنْبُلَهٍ مِائَهُ حَبَّهٍ وَاللهُ یُضَاعِفُ لِمَنْ یَشَاءُ وَاللهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ.»
«کسانى که اموال خود را در راه (ابلاغ و دفاع از دین) خدا انفاق مىکنند، مانند آن است که دانهاى را(در زمین) بکارند (و هر دانه) هفت خوشه برویاند، و در هر خوشه صد دانه باشد. خدا براى هر کس که بخواهد آن را چندین برابر مىکند. و خدا فزونی بخش(پاداش) و(از کار اهل انفاق) آگاه است.»
همچنین به کسانی که آینده نگرند، و به عمر و ثروت ناپایدار به چشم امانت و فرصت برای تهیه توشه آخرت نگاه می کنند، این حدیث را یاد آوری می نماییم که:
(( إذا مَات الإنسَانٌ انقطعَ عمَلُه إلا مِن ثلاثْ : صدَقه جاریَه ، أوْ عِلم ینتفِعُ به ، أوْ ولدٌ صالِحٌ یدعوُ له )) رواه مسلم
«هرگاه انسان مُرد عمل او قطع می‌شود، مگر در سه چیز: صدقه ای ماندگار(مانند: ساختن مدرسه و مسجد و…) دانشی که مردم از آن بهره‌مند شوند(مانند نوشتن کتاب و کمک به اهل علم ) و فرزند شایسته‌ای که برای او دعا کند.»
