ضرورت آشنایی با نقد و نقادی و نقدپذیری

تعریف نقد: بررسی و ارزیابی در مورد سنجش قراردادن یک اثر یا یک شخص یا یک طرح و یا یک سازمان و نهاد…
در نقد هم به نقاط ارزنده و مثبت توجّه می‌شود و هم به نقاط ضعیف و مشکل‌آفرین.
*معمولاً انسان‌ها و سازمان‌ها، افرادی که نقدشان می‌کنند را دوست ندارند. حال اینکه نقد نیروی عظیمی است و انسان و سازمانها را به سوی تکامل می‌کشاند و اگر از تو و سازمانت نقد نمی‌شود مطمئن باش که در راه اشتباه هستی. یا عدّه‌ای برای تو خود شیرینی می‌کنند و یا به حساب نمی‌آیی.
آنان که کارهایشان نقد می‌شود خواه ناخواه به نقد توجّه می‌کنند و خود را اصلاح می‌کنند حتّی اگر ادّعا کنند تحت تأثیر قرار نگرفته‌اند. از آن جایی که همه از ستایش شدن و مورد توجّه  قرارگرفتن خوششان می‌آید از انتقاد نفرت دارند .
*وقتی که از انتقاد صحبت می‌شود معمولاً نقد منفی بیشتر خود را در ذهن افراد  جلوه‌گر می‌سازد و این بسیار خطرناک است زیرا وقتی شخصی مورد نقد قرار می‌گیرد  او حالت دفاعی به خود می‌گیرد و منتقد منفی‌نگر مانند فردی است که در صندلی عقب پشت سر راننده نشسته و راننده را وادار  می‌کند که مثل دیوانه‌ها رانندگی کند. ولی این هرگز مانع از این نخواهد شد که ما از نقد کردن دست  بکشیم و انتقاد مثبت و سازنده را انجام ندهیم.
* انتقادگرایی مثبت: انتقاد سازنده چیست؟ نقدی است که با نیّت کمک صورت می‌گیرد و هیچگاه قصد تحقیر کسی را دنبال نمی‌کند در نقدهای مثبت همیشه راه‌حل ارائه می‌گردد رفتار فرد مورد نقد قرار می‌گیرد و نه خود شخص.  زیرا زمانی که خود شخص مورد نقد قرار گیرد عزت او صدمه می‌بیند. انتقاد مثبت در زمان مناسب و با حسّ خیرخواهی صورت می‌گیرد و تا قبل از آن که عمل انتقاد کردن باعث لذّت برای انتقادگر می‌شود می‌تواند درست و به جا باشد . درست لحظه‌ای که انتقاد کردن با لذّت فرد منتقد همراه شد زمان توقّف آن فرا رسیده است.
افراد منتقد باید قبل از نقدکردن روی واژه‌هایی که برای نقد آماده کرده‌اند دقّت و حسّاسیّت لازم را به کار ببرند و عواقب آن را در نظر بگیرند. کلمات می‌توانند به احساسات فرد صدمه بزنند و روابط افراد را تیره نمایند. اکثر افراد به خاطر کلمات نامناسب بیش از بلایای طبیعی صدمه می‌بینند. و تفاوت انسان باتجربه و بی‌تجربه در این است که با تجربه انتخاب می‌کند چیزی را که می‌گوید و بی‌تجربه می‌گوید چیزی را که می‌خواهد انتخاب کند و عاقل قبل از سخن، خوب فکر می‌کند زیرا می‌داند سخنان طعنه‌آمیز می‌توانند سبب آسیب‌های جبران‌ناپذیر بشوند.
* برای اینکه انتقادات شما به عنوان انگیزاننده برای دیگران عمل کند پیشنهادهای زیر را رعایت کنید:
۱- مثل مربی ورزش باشید: با نیّت کمک‌کردن از فرد انتقاد کنید – مربی انتقاد می‌کند تا عملکرد ورزشکار بهتر شود .
۲- در یک محل خاص انتقاد کنید نه در مکان عمومی: چرا؟ برای اینکه این عمل حسن نیّت و حسن تفاهم را حفظ می‌کند ولی انتقاد در جمع می‌تواند تحقیرآمیز باشد .
۳- انتقاد باید متناسب باشد – افراط نکنید– انتقادکردن مثل دارو دادن است دارو باید کاملاً با مقدار مناسب مصرف شود؛ -زیاد آن تأثیر منفی دارد و کم آن اثر بخش نیست– انتقادکردن نیز باید متناسب باشد اگر انتقاد مثبت در حد و مقدار مناسب‌تر بکار رود، به صورت عجیبی کار ساز می‌شود.
۴- به افراد نشان بدهید که چگونه می‌توانند از اصلاح و اشتباهاتشان سود ببرند.
۵- عمل را مورد نقد قرار دهید نه نیّت. اگر نیّت را مورد نقد قرار دهید به رابطه‌تان خاتمه می‌دهید.
۶- اگر کسانی که مورد نقد شما قرار می‌گیرند اشتباهاتشان را بپذیرند به آنها تبریک بگویید.
۷- سعی کنید در هنگام نقدکردن زیان‌های یک کار ناشیانه را به سادگی و وضوح کامل بیان کنید و پیامد‌های منفی ناشی از عدم اصلاح آن را گوشزد کنید.
۸- برای بهتر شدن با نگرش اصلاحی نه تنبیهی انتقاد کنید.
۹- در انتقاد هیچ‌گاه همه چیز را زیر سئوال نبرید مثلاً نگویید «شما همیشه» یا «شما هرگز» عمل مثبتی انجام نداده‌اید.
۱۰- خون‌سرد اما ثابت باشید .
*انتقاد پذیر بودن : مواقعی ممکن است که ما به درستی یا نادرستی مورد نقد واقع شویم. و این یک امر کاملا طبیعی می‌باشد زیرا بزرگ‌ترین افراد جهان هم مورد نقد قرار گرفته‌اند – انتقاد عادلانه می‌تواند خیلی مؤثّر و مفید باشد و مثبت عمل کند. در افراد معمولی جایی برای نقد وجود ندارد– تنها زمانی مورد نقد قرار نمی‌گیرید که کاری انجام نداده باشید یا چیزی نگفته باشید یا چیزی برای گفتن نداشته باشید.
انتقادات ناعادلانه از دو منبع حاصل می‌شود:
۱- بی‌اطّلاعی همراهان از وضعیت کارهای صورت گرفته: که به آسانی می‌توان آن را رفع کرد و با دادن اطّلاعات آن را اصلاح کرد.
۲- حسادت: گاهی افراد چون نمی‌توانند مثل شما مثمر ثمر باشند شما را نقد می‌کنند امّا شما باید بدانید درختی که زیاد میوه می‌دهد با سنگ‌های زیادی مواجه می‌شود.
ناتوانی در پذیرش انتقاد نشانه عزّت نفس پایین است.
پیشنهادهای زیر می‌تواند برای پذیرش انتقاد مؤثّر باشند:
۱- با روی باز و از سر لطف انتقاد را قبول کنید نه از روی ناچاری.
۲- نقدها را ارزیابی کنید اگر درست بودند آن را اجرا نمایید و از آنها چیز یاد بگیرید.
۳- از شخصی که از شما نقد سازنده می‌کند تشکّر کنید زیرا او شما را درک کرده و قصد کمک داشته است.
۴- شخص با عزّتِ نفس بالا انتقاد مثبت را می‌پذیرد و خود را اصلاح می‌کند.
مشکل اکثر افراد این است که آن‌ها ترجیح می‌دهند مورد ستایش قرارگیرند و ببازند تا این که مورد نقد قرار گیرند و پیروز شوند.
منابع:
۱- من عاقل‌ترین انسان دنیا هستم
۲- شما هم می‌توانید موفّق باشید
گرد آورنده: مجید ویسی