ابولهب”های زمان

در سوره «مسد»، که بسیاری از ما آن را بارها در نمازهای خود قرائت می کنیم، ابولهب و همسرش مورد مذمت و نکوهش قرار گرفته اند. اما داعیان و مصلحان امت اسلام بدانند که تاریخ دعوت اسلامی همواره از وجود “ابولهب”ها و همسران آتش افروز آنها خالی نبوده و نخواهد بود.

اما از آنجایی که قرآن کریم کتابی جامع و نه تنها مخصوص یک زمان و مکان خاص، بلکه برای تمام زمانها و مکانهاست، بسیار بعید است که سوره ای از قرآن مخصوص نکوهش مردی و همسرش نازل شود که چند سال پس از نزول این سوره می میرند و تنها ذکر و یادی از آنها در صفحات قرآن و تاریخ بر جای می ماند، بلکه مقصد یا مقاصد این سوره بسیار بیشتر و بالاتر از این است؛ این سوره در واقع منهج و روشی است پیش روی داعیان در تعامل و مقابله با “ابولهب‏”ها و همسرانشان.

“ابولهب” دو دست دارد؛ همان دست‏هایی که در نص آیه مورد مذمت قرار گرفته اند؛ «تبت یدا أبی لهب». ذکر دو دست ابولهب و مذمت آنها این نکته را در ذهن تداعی می کند که او (ابولهب) در جامعه مردی با نفوذ و دارای ایادی و همکارانی بوده است. ویژگی دوم ابولهب وجهه قومی و سرمایه زیاد بوده که از طریق معامله و تجارت از جایگاه ویژه ای نیز در طائفه خویش برخوردار بوده است؛ «ما أغنی عنه ماله و ما کسب» و همین مال و ثروت از عوامل طغیان و سرکشی و مقابله با دعوت پیامبر و انکار دین اسلام شد. ابولهب نمونه انسانی است که از قدرت فکری محروم بوده و فقط دارای قدرت مالی بوده و همچنین قدرت نفوذ در جامعه و دست درازی در مؤسسات و مجالس را داشته است؛ همان دست‏هایی که بعدها به طور کامل قطع شد. (قدرت نفوذ خود را از دست داد.)

در آیه اول سوره مسد به موضوع دعای هلاکت و بربادی علیه ظالمین اشاره شده است. اینکه خداوند عز وجل ابتدا با صیغه دعائیه از وضعیت ابولهب خبر داده و در ادامه از تحقق این دعا خبر می دهد و می فرماید: «تبت یدا أبی لهب و تب» این نکته را به ما می آموزد که باید در حق انسانهای ظالم و طغیانگری که خداوند فیصله هدایت آنها را ننموده است و آنها با تمام قدرت با اسلام دشمنی کرده و در مقابل دعوت اسلامی می ایستند، دعای هلاکت و بربادی کنیم.

الله تعالی در ادامه سوره، تذکره “أم جمیل”، همسر ابولهب را با توصیف «حماله الحطب» (حمل کننده هیزم) به میان می آورد. برخی از مفسرین این صفت ام جمیل را بر حقیقت حمل کرده و گفته اند که او هیزم‏ها را جمع کرده، آتش می زد و در مسیر پیامبر اکرم- صلی الله علیه وسلم- قرار می داد. گروهی دیگر از مفسرین آن را حمل بر شعله ور کردن آتش فتنه توسط ام جمیل و برانگیخته نمودن همسرش (ابولهب) علیه پیامبر اسلام- صلی الله علیه وسلم- معنی کرده اند. اما در هر دو صورت و طبق هر دو نظریه، ام جمیل از معاونین و همکاران مقابله با پیامبر و اسلام به شمار می رود، و چه بسا عامل بسیاری از فتنه ها و حتی دشمنی های ابولهب نیز همسرش بوده است.

خلاصه اینکه “ابولهب” و  “ام جمیل” دو نماد شرّ و بدی هستند که آتش فتنه را در بین مسلمانان روشن کرده و شعله ور می کنند. (این آیه اشاره و تائیدی بر این فرموده پروردگار نیز می باشد آنجا که می فرماید: «الخبیثات للخبیثین والخبیثون للخبیثان و الطیبات للطیبین و الطیبون للطیبات») لذا هر کسی که در مقابل شرّ “ابولهب”ها قیام می کند، از فتنه “ام جمیل”ها غافل نباشد. زیرا اینها نیز نقش مهم و قابل توجهی در تاریخ مقابله با اسلام و سنگ اندازی در مسیر دعوت به سوی خیر و نیکی داشته و دارند.

این سوره به این نکته اشاره دارد که “أباء لهب” [جمع “أبولهب”] در هر زمان و در مقابل هر نوع دعوت اسلامی و امر به سوی هدایت و معروفات وجود داشته و نسل این افراد فتنه انگیز و شرور تداوم دارد، اگر چه این تداوم نسل، چندان طولانی نیست، زیرا «تبّ» به معنای قطع است و قطع نسل از مصادیق بارز این قطع است. خداوند متعال در سوره کوثر در حق ابولهب و همفکرانش می فرماید: «إن شانئک هوالأبتر» و «أبتر» کسی است که بعد از خود نسلی بر جا نگذارد.

سخن آخر اینکه؛ داعیان و فعالان عرصه دعوت و اصلاح باید در مسیر و برنامه دعوت خود این سوره را نیز مدنظر داشته باشند و از این موضوع غافل نباشند که همواره با “ابولهب” و “ام جمیل” مواجه خواهند شد، که در پرتو این سوره از سلاح «دعا» به منظور نابودی و هلاکت دشمن استفاده کنند و ضمن اجرای دیگر برنامه ها و شیوه های ممکن، آیه «تبت یدا أبی لهب و تب» و سوره «مسد» را پیش روی خود داشته باشند. 

نوشته: حامد الإدریسی

ترجمه: ابوخالد

به نقل از سنى آنلاین