خاورمیانه: منطقه ای که نه قابل کنترل است نه پیش بینی پذیر.

 

دیپلماسی ایرانی: حوادث در خاورمیانه جدید که مانند خاورمیانه قدیم در غرب آسیا واقع شده است به نظر سر در گم کننده می رسد. اگر باور داشته باشیم که شفافیت منجر به ادراک و ادراک منجر به سیاستی خوب می شود چند مورد زیر درباره این منطقه را مرور می کنیم.

۱) ایالات متحده در سال ۲۰۰۳ به بهانه وجود برنامه تسلیحات کشتار جمعی به عراق حمله کرد. اما عراق هیچ گونه سلاح کشتار جمعی نداشت. این تهاجم اکثریت شیعه عراق را بر اریکه قدرت نشاند و باعث افزایش منافع ایران شیعی، دشمن ایالات متحده شد. با سرنگونی حاکمیت سنی ها بالانس شیعه-سنی در خاورمیانه دچار تلاطم شد و خشم عربستان سعودی (لیبرال) سنی، متحد امریکا (در تئوری) را در پی داشت.

۲) خاندان سعودی برای جبران این عدم توازن در منطقه از اسلامگرایان سنی سوریه (پس از شش ماه تظاهرات مسالمت آمیز و کشتار ۳۶۰۰ تظاهر کننده به وسیله دولت)علیه بشار اسد، رئیس جمهور این کشور که از اقلیت شیعیان علوی است حمایت کرد اما در عین حال برای تخریب اسلامگرایان سنی در مصر سرمایه گذاری می کرد. این بخش از مسلمان سنی که تحت عنوان اخوان المسلمین شناخته می شوند برای کسب مشروعیت به صندوق های رای تکیه کردند به جای اینکه اصل و نسب سلطنتی را ملاک قرار دهند و این با باورهای سعودی در تضاد بود.

۳) سه کشور اصلی عربی یعنی مصر، سوریه و عراق پس از بهار عربی کماکان در آشفتگی به سر می برند. سه قدرت موثر و نیمه موثر خاورمیانه نیز غیر عرب هستند: ایران، ترکیه و اسرائیل. اسرائیل از سال ۱۹۴۸ تاکنون با عرب در حال جنگ است اما بیشتر از ایرانی عصبانی است که نه عرب است، نه سنی و نه هم مرز با آن.

۴) تنش های شیعه-سنی در خلال جنگ سوریه ابعاد تازه ای پیدا کرده است. این جنگ ها اکنون در سطح منطقه است. نظم خاورمیانه ای سایکس- پیکو تکه تکه شده است. سر مارک سایکس و فرانسوا جرج پیکو دیپلمات های اروپایی بودند که با ترسیم خطوطی روی نقشه مرزهای خاورمیانه مدرن را شکل دادند.

۵) اما ترکیه: این کشور از مبارزان سنی که برای سرنگونی اسد در سوریه می جنگند حمایت می کند. در عین حال این کشور به ایران که اسد را در برابر شورشان سنی پشتیبانی می کند نزدیک است. دولت ترکیه از کودتای نظامی سال گذشته در مصر که منجر به سرنگونی رئیس جمهور منتخب عضو اخوان المسلمین شد عصبانی است. ایالات متحده از اینکه این کودتا را یک کوتا بنامد سر باز زد.

۶) به خاورمیانه به چشم یک بازار بزرگ اسلحه بنگرید. ایالات متحده برنامه دارد تا هلیکوپترهای آپاچی به دولت شیعه عراق بفروشد که با آنها سنی های ها را سرکوب کند، این در حالی است که ایالات متحده به نوعی از سنی ها در برابر شیعیان مورد حمایت اسد در سوریه پشتیبانی می کند.

۷) عربستان سعودی معتقد است که ایالات متحده به اندازه کافی از سنی های سوریه حمایت نمی کند. آل سعود ایران را در همه مورد مقصر می داند از جمله نا آرامی ها در بحرین، بهار عربی، تروریسم و ​​ذوب شدن کوه های یخی قطبی. اسلامگرایی وهابی سنی که توسط خاندان سلطنتی سعودی در حال گسترش است صهیونیسم را دشمن خود می داند اما با این وجود نقطه نظرات سعودی اغلب با اسرائیلی ها یکسان است.

۸)خاورمیانه جدید همانند خاورمیانه قدیم صنعتی خانگی به نام مذاکرات صلح دارد. در این مذاکرات اسرائیلی ها، فسطینیان و طیف وسیعی از میانجیگران و علی القاعده ایالات متحده حضور دارند. نماینده فلسطینیان کسی است که مشروعیتی میان فلسطینیان در غزه ندارد، همچنین مشروعیت دمکراتیک هم ندارد و هیچ ادعای روشنی به غیر از نمایش خود ندارد.

۹) اسرائیل یک نیروی بازدارنده هسته ای دارد اما تلاش می کند تا وانمود کند ندارد زیرا اگر این سلاح برای مقابله با ایرانی است که سلاح هسته ای ندارد. ایالات متحده و اسرائیل توافق کرده اند که هرگز درباره تسلیحات هسته ای دولت یهود صحبت نکنند.

۱۰) بهار عربی ظرف سه سال گذشته اتفاق افتاد. چندین دیکتاتور مستبد کنار رفتند. این رخداد نشان می دهد که کسی توانایی کنترل این خاورمیانه جدید را ندارد: هیچ ملتی نمی توانست چنین تغییرات وسیعی را با این سرعت انجام دهد. این انقلاب ها باعث ایجاد خلاء شده است. فرقه گرایان عاشق این خلاء هستند. فرقه گرائی به معنای این است که به دنبال منافع خودت باشی و بقیه را وحشیانه سرکوب کنی. (به مصر و سوریه بنگرید.)

۱۱) ایران یک حکومت دینی است. رهبر معظم جانشین امام غایب است که سالهاست از نظرها پنهان شده است اما هر زمان می تواند ظهور کند. (شیعه و سنی از زمان وفات [حضرت] محمد (ص) در سال ۶۳۲ دچار اختلاف شده اند. یکی از چیزهایی که آنها درباره آن توافق ندارند موضوع امام غایب است.) ایران پرونده ای  دارد که مسئله هسته ای نامیده شده است. ایالات متحده و دیگر قدرت ها با این کشور به توافقی بر سر برنامه هسته ای ایران دست یافته اند که مخالفت اسرائیل، عربستان سعودی، بزرگترین لابی امریکایی حامی اسرائیل و تعداد زیادی از اعضای کنگره امریکا را در پی داشت. اعضای کنگره پیش نویس لایحه ای را آماده کرده که اوباما قول داد که آن را وتو کند. این لایحه می گفت که امریکا باید “در کنار اسرائیل بایستد” و در صورتی که اسرائیل وارد جنگی با ایران شود امریکا باید “حمایت دیپلماتیک، نظامی و اقتصادی” از آن را به عمل آورد.

۱۲) موضوع را درک کردید؟ خوب است. اگر متوجه نشدید، نگران نباشید. سیاست خارجی یک واژه شیک برای مدیریت تعارضات است.

منبع: نیویورک تایمز/ نویسنده: روجر کوهن

مترجم :محمدرضا عسگری