رقابت سه قدرت منطقه ای در رابطه با سوریه.

 

تحولات منطقه خاورمیانه، تغییر نگاه دولت ایالات متحده و شیوه دخالت این کشور در مسائل خاورمیانه، فرصتی را در اختیار کشورهای قدرتمند منطقه قرار داده تا خلا رهبری در منطقه را پرکنند. سوال این است که رقبای اصلی این رقابت چه افرادی هستند و ایران چگونه در عراق بر دیگران پیروز شد؟

به گزارش «تابناک»، هاکان فیدان دومین فرد قدرتمند ترکیه، قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس و شاهزاده بندر به سلطان رئیس دستگاه امنیتی عربستان سه فردی هستند که به نمایندگی از کشورشان مشغول رقابت بر سر آینده خاورمیانه هستند.

به نوشته وال استریت ژورنال در ماه می سال جاری، در ملاقات پیچیده و سخت اوباما با اردوغان، دو مقام ارشد ترکیه یعنی احمد داود اوغلو و هاکان فیدان نخست وزیر این کشور را همراهی می کردند. این نخستین دیدار رو در رو بین اوباما و اردوغان بعد از قریب یک سال بود. پیام صریح اوباما به طرف ترک این بود که انتقال بی پروای سلاح و نیروهای مسلح از خاک ترکیه به سوریه می تواند منافع آمریکا را به خطر اندازد.

هاکان فیدان رئیس سازمان امنیت ترکیه مامور پیگیری پرونده ساقط کردن حکومت سوریه است. جیمز جفری که به تازگی مسئولین سفارت آمریکا در ترکیه و عراق را برعهده داشته است، فیدان را چهره جدید خاورمیانه می داند که آمریکا مجبور است با وی کار کند، زیرا وی توانایی به سرانجام رساندن کارها را دارد. ولی نباید وی را دوست سرسپرده آمریکا دانست.

فیدان یکی از سه مقام امنیتی است که این روزها برای پر کردن خلا رهبری در خاورمیانه ای مشغول رقابت هستند که نقش آمریکا در آن کمتر شده است. یکی دیگر از این سه نفر بندر بن سلطان رئیس سازمان اطلاعاتی عربستان است.

فیدان ۴۵ ساله که از سال ۲۰۱۰ ریاست MIT را بر عهده داشته متهم است که در مواردی اطلاعات حساس جمع آوری شده توسط آمریکا و اسرائیل را در اختیار ایران قرار داده است. آمریکاییها معتقدند که وی به دنبال مقابله با آمریکا نیست بلکه منافع و دستورات اردوغان را به پیش می برد. امره اوسلو تحلیل گر اطلاعاتی معتقد است که در این که فیدان دومین فرد قدرتمند ترکیه است، تردیدی وجود ندارد. اما گفته می شود که او در قیاس با بندر بن سلطان که بسیار پرادعا است، فروتن و آرام است.

قاسم سلیمانی که نام وی در فهرست سه نفره فوق از وی نام برده شده و نقش وی در عراق، مورد توجه ال مانیتور قرار گرفته است. پس از بررسی فعالیت های سپاه قدس، دلایل برتری ایران بر آمریکا در صحنه عراق به صورت زیر خلاصه شده است.

اولین نکته مهم این است که آمریکا بدون ایجاد شبکه ای از ارتباطات با نیروهای مخالف صدام به این کشور حمله کرد. در مقابل ایران، سه دهه فرصت داشت که شبکه گسترده ای از ارتباطات را با نیروهای شیعه، سنی و کرد عراقی ایجاد کند. مجموعه ای از منافع متقابل باعث تقویت این رابطه شد در حالی که آمریکا جز به قدرت نظامی خود بر چیزی تکیه نداشت.

ثانیا، ارتباطی ایدئولوژیک بین ایران و گروه های مذهبی در عراق وجود دارد که باعث شده که تکلیف مذهبی در قبال یکدیگر، بخشی از رابطه ایران و عراق باشد که گاه بر مساله منافع ملی نیز مقدم است. بخشی از این رابطه به دوره ای طولانی تر و به دوره پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران بر می گردد.

سومین نکته مهم این است که دوره سی ساله سرکوبگرانه حکومت حزب بعث باعث شد که با کنار رفتن حکومت صدام، نظام اداری این کشور فرو بپاشد. در حالی که این وضعیت باعث شد که بسیاری از همسایگان عراق راه را بر مبادلات با عراق ببندند ولی ایران در روندی که سلیمانی هم در آن نقش داشت درهای دو کشور را به یکدیگر گشود.

زائران ایرانی و عراق به تحرک در اقتصاد و پیشرفت اقتصادی عراق کمک کردند. احزاب و گروه های نظامی که با آمریکاییها می جنگیدند مورد حمایت ایران قرار گرفتند. ایران همچنین به دولت عراق برای تسلط بر وضعیت امنیتی این کشور کمک کرد.

مساله آخر این بود که ایرانی ها از سویی می خواستند که روزی عراق در برابر ایران قرار نگیرد و از سوی دیگر به صورت عامل ایران هم در نیاید. ایرانی ها به دنبال تعادلی در عراق بودند که به منافع هر دو طرف کمک کند.