۳- اسلام و گفتگو میان گروه ها و گرایش ها

 

ما مسلمانان ایمان داریم که به لحاظ دینی، مأمور به گفت و گو با دیگران هستیم. این کار بخشی از آیین فراخوانی ما به اسلام است که خداوند، حضرت محمد (ص) و تمام مسلمانان را به آن فرمان داده است: «اُدع إلی سبیل ربِّک بالحکمه و المؤعظه الحسنه و جادلهم بالَّتی هی أَحسن…»(نحل/۱۲۵)(مردم را به راه پروردگارت با حکمت و پند نیکو فراخوان و با روشی که بهتر باشد مناظره نما!…) در این آیه، خداوند در خصوص موعظه و پند فرموده که به روشی نیکو، ولی راجع به مناظره فرموده به بهترین شیوه صورت گیرد. زیرا موعظه و پند خطاب به موافقان و همراهان است؛ ولی مخاطب جدال و مناظره، مخالفانی هستند که جذب آنان و نزدیک ساختنشان به مسلمانان باید با بهترین روشها انجام گیرد.

 وقتی به قرآن کریم نگاه کنیم، آن را کتاب گفت و گوی بی نظیری می یابیم: چنانکه گفت و گوی نوح و ابراهیم و موسی و هود و صالح و شعیب و سایر پیامبران (علیهم السلام) با اقوامشان در شماری از سوره های قرآن آمده است. خداوند ــ جل جلاله ــ نیز زمانی که تصمیم به آفرینش آدم گرفت با فرشتگان به گفت و گو پرداخت؛ حتی قرآن مجید از گفت و گوی خداوند بزرگ با بدترین آفریده اش یعنی ابلیس یاد می کند که در چندین سوره (اعراف، حجر، ص و اسراء) نقل شده است.

 بر این اساس، ما از گفت و گوی سازنده با تمام مخالفان خود ــ تا زمانی که در پی حقیقت باشند و نخواهند مفاهیم، فلسفه یا سیاست مشخصی را بر ما تحمیل کنند ــ بویژه با اهل کتاب و بخصوص مسیحیان استقبال می کنیم.

 قرآن با این آیه، سیاست گفت و گو را به ما می آموزد:«و لا تجادلوا أًهل الکتاب إِلاَّ بالَّتی هی أَحسن إِلاَّ الَّذین ظلموا منهم و قولوا آمنَّا بالَّذی أُنزل إِلینا و أُنزل إِلیکم و إِلهنا و إِلهکم واحدٌ و نحن لهُ مسلمون»(عنکبوت/۴۶)(و با اهل کتاب جز به بهترین شیوه، مناظره مکنید؛ مگر با ستمکاران از ایشان. و بگویید ما به آنچه بر ما و بر شما فرو فرستاده اند، ایمان آورده ایم و خدای ما و خدای شما یکی است و ما فرمانپذیر اوییم.)

 بنابراین وظیفه داریم با یهودیان و مسیحیان به شیوه ای که بهترین و نزدیکترین راه به شمار می رود، گفت و گو کنیم مگر با آنهایی که ستم روا دارند و با ما از مرزهای خود پا فراتر گذارند؛ ولی با دیگران با بهترین الفاظ و استفاده از لطیف ترین روشهای خطابی، گفت و گو می کنیم و بیشتر بر جنبه های مشترک و موارد توافق ما و آنها و نه نقاط اختلاف، انگشت می گذاریم. به همین دلیل هم هست که خداوند متعال می گوید:«… و قولوا آمنَّا بالَّذی أُنزل إِلینا و أُنزل إِلیکم و إِلهنا و إِلهکم واحدٌ…» (عنکبوت/ ۴۶)(…و بگویید: ما به آنچه بر ما و بر شما فرو فرستاده اند، ایمان آورده ایم و خدای ما و خدای شما یکی است…) و از نقاط اتفاق یاد می کند تا هر دو سوی گفت و گو را به هم نزدیک سازد و تنها آنهایی را که ستم روا داشته اند استثنا می کند که میان ما و آنها گفت و گویی مطرح نیست.

 حال که امروزه یهودیان صهیونیست بر ما ستم روا داشته، سرزمین ما را غصب و مردمان ما را آواره کرده اند و خون ما را به زمین ریخته اند، با آنها جز مقاومت، برخورد دیگری نداریم. ولی با یهودیان دیگری که دستشان به جنایات اشغال گران صهیونیست آلوده نیست، گفت و گو می کنیم؛ همچنان که با مسیحیان نیز به بهترین شیوه به گفت و گو می نشینیم و در نهایت اخلاص و به دور از هر نیرنگی، با ایمان به ضرورت تفاهم، آغوش خود را برای این گفت و گو باز می کنیم.

 “دکتر یوسف القرضاوی” رئیس “اتحادیه جهانی علمای مسلمان” در سخنان گشایش نشست تأسیس این اتحادیه می گوید:«می خواهیم آشکارا و به صراحت اعلام کنیم که “اتحادیه جهانی علمای مسلمان” اتحادیه ای بسته به روی خود نیست؛ بلکه دروازه های خود را به روی جهان پیرامون و به روی ادیان و تمدنها و فلسفه های دیگر گشوده و از خاستگاه صرفاً دینی خود، به کثرت گرائی نژادی، زبانی، دینی و فرهنگی ایمان دارد و بر این باور است که تنها خدای عز و جل یکی است و جز او، متعدّدند و این تعددّ زاییده مشیت الهی و در پیوند با حکمت خداوندی است .”اتحادیه ” به ضرورت گفت و گو ایمان دارد و بر آن است که گفت و گو می تواند ثمر بخش باشد؛ مشروط بر اینکه هدفهای روشن، نیتهای پاک و تصمیم جدّی و درستی وجود داشته و ادب گفت و گو در آن رعایت شده و همچنان که قرآن فرمان داده، جَدلی به بهترین شیوه باشد.

 بر این اساس، ما بویژه از “گفت و گوی اسلامی ــ مسیحی” استقبال می کنیم؛ زیرا حضرت مسیح و مادر گرامی آن حضرت و کتاب آسمانی او جایگاه ویژه ای در قرآن و نزد مسلمانان دارند. و برآنیم که گسترده های مهمی وجود دارد که دو طرف می توانند آشکارا در آنها همکاری داشته باشند؛ از جمله:

 یکم. گستره ایمان به خدا و جهان دیگر در برخورد با ماتریالیسم ستمگری که غیب و هر آنچه را ماورای طبیعی است، نفی می کند و الحاد و ماده گرایی را در جهان گسترش می دهد و بر آن است که داستان زندگی، چیزی جز زاده شدن و مردن نیست: «…نموت و نحیا و ما یهلکنا الا الدهر…»(جاثیه/۲۴)(….می میریم و زنده می شویم و جز روزگار ما را نابود نمی کند…) و نیز در رویارویی با گروههایی که به خداوند متعال ایمان نظری دارند، ولی برای او جایی در زندگی و اندیشه خود قائل نیستند و حق امر و نهی به خود را نیز به وی نمی دهند و در واقع دارای ایمانی ناقص، ابتر و فاقد هرگونه نقش و تأثیری هستند.

 دوم. گستره ارزشهای اخلاقی که بشریت آنها را از میراث هدایتگر پیامبران به ارث برده است؛ ولی امواج بی بند و باری و ولنگاری می روند تا تمام فضایل والای انسانی را به تباهی کشانند؛ تا جایی که در غرب مسیحی ــ و یا غربی که قرار است مسیحی باشد ــ شاهد بی بند و باری و لجام گسیختگی اخلاقی، انحرافهای جنسی و زنای توافقی و ازدواجهای همجنسی و جایز شمردن سقط جنین هستیم.

 و سوم. گستره عدالت، عزّت و آزادی و هر آنچه که به حقوق بشر، حاکمیت خلقها و حق آنها در بازپس گیری حقوق و آزادی خویش در سرزمینشان مربوط می شود. بارزترین نمونه این امر، حق خلق فلسطین ستمدیده ای است که همه روزه در برابر چشم و گوش جهان پیشرفته، خون وی به زمین ریخته و خانه اش ویران و کشت و زرعش نابود و درختانش از بن قطع و زمینش غصب می شود و مقدساتش مورد اهانت قرار می گیرد.

 اینها گستره هایی است که تمام کسانی که به خدا و رسالت های آسمانی و روز جزا ایمان دارند، می توانند در رویارویی با کسانی که با ایمان الهی و با مؤمنان به خدا سر ستیز دارند، با همدیگر همکاری داشته باشند.