آینده اقلیم کردستان عراق/ مایکل نایتس

آینده اقلیم کردستان عراق/ مایکل نایتس
فارغ از این که اقلیم کردستان به صورت رسمی و یا مشروط به یک کشور تبدیل شود، با همان چالشهایی که کشورهای دارای نفت دچار آن هستند، روبه رو خواهد شد؛ نیاز به تنوع بخشیدن به اقتصاد، ایجاد مشاغل مهم و بسنده کردن به داشته های خود برای مقابله با تغییرات قیمت نفت.

کردستان از نظر جغرافیایی مانند لحافی است که از تکه های مختلفی تشکیل شده است. فقط ۶ میلیون از مجموع ۳۲ میلیون جمعیت کردها در منطقه ای کردنشین در داخل مرزهای عراق زندگی می کنند. کُردهای عراق به نوعی از خودمختاری برخوردار هستند. شکست صدام حسین در جنگ ۱۹۹۱ خلیج فارس باعث شد نیروهایش را از اقلیم کردستان فعلی بیرون ببرد. کُردها قبل از تصرف عراق در سال ۲۰۰۳، به مدت یک دهه این منطقه را که یک شبه دولت محسوب می شد و از سوی نیروهای پیشمرگ و قدرتهای عضو ائتلاف محافظت شده و سازمان ملل با استفاده از بخشی از نفت عراق آن را تغذیه مالی می کرد، اداره کردند. دولت اقلیم کردستان حتی از یک نوع پول رایج متفاوت از ارز رایج عراق یعنی دینار سویس و نیز دلار آمریکا استفاده می کرد.

برای این که درک بهتری از آنچه پس از سال ۲۰۰۳ در اقلیم کردستان اتفاق افتاده و در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد، داشته باشم باید ذکر کرد که کردستان عراق از سال ۱۹۹۱ تا ۲۰۰۳ از بالاترین سطح خودمختاری برخوردار بود. همچنین باید دوره پس از سال ۲۰۰۳ را دوره آزمون برای اتحاد ملی در عراق پنداشت. کردهای عراق با ترغیب آمریکا دوباره از لحاظ اقتصادی به عراق پیوستند و با توافق با بغداد و نه حکم سازمان ملل، بخشی از درآمدهای نفتی این کشور را دریافت می کردند. بسیاری از مناطقی که کردها ادعای مالکیت آن را داشتند، با همکاری دولت عراق آن را اداره می کردند. برای مثال، بسیاری از معلمان را اقلیم کردستان استخدام می کرد و حقوق آنان را می پرداخت و برخی از آنها را دولت فدرال عراق.کُردها در دولت فدرال، پارلمان و ارتش عراق حضور داشتند.

کُردها از ژوئن ۲۰۱۴ به بعد که ارتش عراق فروپاشید و جنگ جسته و گریخته با ستیزه جویان داعش ادامه داشته، قلمرو خود را تقریبا تا تمام مناطقی که مورد توجه آنها بود، گسترانیده اند. می توان ادعا کرد اتحاد اقتصادی میان کردها و دولت عراق تقریبا پایان یافته است. کردهای عراق توانایی خود را در صدور روزانه حدود ۶۵۰۰۰۰ بشکه نفت و به دست آوردن منابع مالی کافی به منظور پرداخت حقوق عقب افتاده کارمندان نشان داده اند. کنترل غیر رسمی آنها بر مناطق مزبور و استقلال اقتصادی از بغداد اکنون تثبیت شده است.

قدم منطقی بعدی برای تعیین سرنوشت کردها حساستر و آهسته تر خواهد بود. دولت اقلیم کردستان عراق امیدوار است بتواند در مناطق مورد مناقشه با بغداد که از نظر بافت جمعیتی به نفع کُردها است، برگزار کند و آن مناطق را به صورت رسمی به اقلیم کردستان الحاق کند. اما این اقدام می تواند تنشهای فرقه ای را در این مناطق تشدید کند و فضا را برای مانور دادن داعش مهیا کرده و آتش اختلافات میان احزاب کردی اقلیم کردستان شعله ور کند. اگر شهر چند قومیتی کرکوک از طریق یک رفراندوم با برتری پایین رای کردها به اقلیم کردستان الحاق یابد می تواند برای سالها و یا دهه ها بی ثباتی به بار بیاورد. از سوی دیگر اگر کرکوک به اقلیم کردستان الحاق شود، حزب اتحادیه میهنی که در این شهر دست بالا را دارد ممکن است در پارلمان اقلیم کردستان بر حزب دموکرات کردستان عراق برتری پیدا کند.

همچنین ممکن است مشکلاتی پیرامون برگزاری هر گونه رفراندوم استقلال کردها بوجود بیاید. این مشکلات می تواند بر سر این باشد که آیا اقلیم کردستان بخشی از عراق باقی بماند، با عراق به صورت کنفدرالی ارتباط یابد و یا به طور کلی به کشور مستقلی تبدیل شده که بتواند قرض بگیرد، سلاح بخرد، پاسپورت صادر کند و مانند هر کشور دیگری حریم هوایی خود را کنترل کند.

بسیاری از عناصری که وابسته به حزب دموکرات کردستان عراق KDP نیستند،خواهان ادامه رابطه کنونی اما نامحکم تری با بغداد هستند. بسیاری از مناطق مورد مناقشه تحت کنترل کُردها هنوز وابسته به حقوقی هستند که از سوی بغداد پرداخت می شود.کردها هنوز درباره نحوه  و چگونگی اداره اقلیم کردستان اختلاف دارند و بر سر تقسیم قدرت میان پارلمان، ریاست اقلیم کردستان و دولت به توافق نرسیده اند. اگر چه هنوز زمینه برای ظهور چنین کشوری آماده نیست اما کردهای عراق باید بسیاری از مسائل خود را به عنوان یک اجتماع حل کنند. اگر کردهای عراق متحد باشند و با بغداد در مورد مسائل مورد نظر جهان خارج از جمله کمپین ضد داعش همکاری کنند، به رسمیت شناخته شدن استقلال کردهای عراق محتمل تر خواهد بود.

فارغ از این که اقلیم کردستان به صورت رسمی و یا مشروط به یک کشور تبدیل شود، با همان چالشهایی که کشورهای دارای نفت دچار آن هستند، روبه رو خواهد شد؛ نیاز به تنوع بخشیدن به اقتصاد، ایجاد مشاغل مهم و بسنده کردن به داشته های خود برای مقابله با تغییرات قیمت نفت. تلاش برای رسیدن به بلوغ اقتصادی، انسجام بخشی و شفافیت در کنار مبارزه با داعش از سخت ترین اقدامات برای کردها می باشد. اما اقلیم کردستان فقط با غلبه همزمان بر چالشهای نظامی، اقتصادی و سیاسی می تواند قدمی محکم در راستای توسعه ملی و استقلال بردارد./B

منبع: انستیتوی واشنگتن

ترجمه: خبرگزاری کردپرس