نگرش اخوان المسلمین مصر به کُردها

 برخی از رسانه های جهان به گونه ای درباره ی مساله ی کردها صحبت می کنند که گویی این مساله تنها با کشوری به نام ترکیه ارتباط دارد. این در حالی است که باید با نگاهی واقع بینانه و صحیح، موضوع کردها را مانند پروانه ای در نظر آوریم که دارای چهار بال بوده و با چهار کشور ترکیه، ایران، عراق و سوریه مرتبط است.

مساله ی کردها، نه تنها در رسانه های اروپا و آمریکا مورد توجه قرار گرفته، بلکه در همه ی خاورمیانه و بسیاری از کشورهای عربی  نیز، همواره در کانون تحلیل های کارشناسی و مطالعات عمیق قرار گرفته است. در این میان برخی گروه های اسلامی نیز درباره ی مسائل کردها اظهار نظر کرده اند که از میان آنان می توان به اخوان المسلمین مصر اشاره کرد. نگاهی به اسناد و بیانات رهبران اخوان المسلمین مصر نشان می دهد که آنان از دیرباز، حول مسائل کردها به اظهار نظر پرداخته و در این خصوص موضع گیری کرده اند.

در سال ۱۹۴۵ میلادی و در دورانی که قیام ملا مصطفی بارزانی توجه اغلب رسانه های آن دوران جهان را به سوی خود جلب کرده بود، حسن البناء از قاهره تلگرافی به سوی بغداد فرستاد. در این تلگراف که از سوی البناء خطاب به حکومت عراق نوشته شده، ضمن ابراز نگرانی نسبت به وضعیت کردهای عراق، بر این موضوع تاکید شده که «مساله ی کردها باید از راه گفتگو و مصالحه و نه از راه سلاح و خفقان، حل شود. » این متفکر اسلامی مصری همچنین در توصیف نگرش رویکرد شخصی خود نسبت به کردها اعلام کرده « نسبت به برادران کُرد خود هیچ حس منفی و خصومتی ندارم و بر این باورم که قیام آنان مصداق روشن امر به معروف نهی از منکر است.» محمد مهدی عاکف مرشد کلّ اخوان المسلمین نیز از افرادی است که در دوران کنونی بارها درباره ی مسائل کردها اظهار نظر کرده و بر ضرورت حل معضلات آنان با استفاده از راهکارهای سیاسی و فرهنگی تاکید نموده است.

درباره ی نامه ی تاریخی شیخ حسن ذکر چند نکته مهم است: حسن البناء نامه ی خود را خطاب به حکومت عراق نوشته و این تلگراف به شکل رسمی به بغداد فرستاده شده است. او رسما نشان می دهد که با سیاست های حکومت عراق در سرکوب نظامی کردها مخالف است و آنان را مظلوم و ستمدیده می بیند و به بیانی غیرمستقیم نشان می دهد که در حوزه ای که می توان آن را معضل کردها نامید، خود کردها مقصر نیستند. این رویکرد شیخ حسن در واقع به موضوع مهم دیگری نیز اشاره می کند که همانا مخالفت بنیادین تفکرات او با خشونت و ضرورت پرهیز از به کارگری سلاح است.

حسن البناء در پیش بینی های خود در خصوص مساله ی کردها، به این نتیجه رسیده که تنها راه حل این موضوع، پناه بردن به ابزار گفتگو و تلاش و تعامل برای برقراری عدالت و برادری است.

البته ذکر این نکته نیز مهم است که پس از شهادت حسن البناء در سال ۱۹۶۰ میلادی، رویکرد ویژه ی اخوانی ها به مسائل کردها باز هم تداوم یافت و هیاتی مرکب از چند تن از سران اخوان المسلمین مصر به دیدار ملا مصطفی بارزانی رفتند. اگر چه دیدار این هیات، پیش از هر چیز تداوم رویکرد برادرانه و دلسوزانه ی آنان نسبت به کردها را نشان می دهد، اما نکته ی دیگری نیز در این دیدار حائز اهمیت است . می دانیم که هم در آن دوران و هم در دهه های دیگر، برخی از دشمنان و مخالفان خاندان بارزانی، آنان را متهم به این کردند که بارزانی ها اصالتا یهودی و نامسلمان هستند و اخوانی ها با این دیدار نشان داده اند که این نکته را یک شایعه ی هدفمند دانسته اند.

گذشته از ذکر این موضوع مهم، باید در خصوص دیدار هیات سران اخوان المسلمین مصر با ملا مصطفی بارزانی، به این مهم نیز توجه شود که اخوان، در این دیدار تاریخی، نشان داده که با تشکیل کردستان مستقل مخالف است و از آن جایی که مسائل را از دید هدف و آرمان کلان امت واحده می نگرد، حاضر به حمایت از تجزیه ی عراق نبوده و در عین حال ا ز این موضوع حمایت کرده اند که کردها دارای حقوق فرهنگی، قومی و حق شهروندی برابر باشند و برهمین مبنا خواهان آن بوده اند که با کردها، ارتباط مستحکمی داشته باشند.

اگر چه در نشست ملا مصطفی و هیات اخوان، بر سر موضوع استقلال کردستان، بحث و اختلاف نظر جدی به وجود آمده، اما این دیدار در فضایی صمیمانه پایان یافته و ملا مصطفی از مهمانان مصری خود تشکر و قدردانی کرده است.

پس از این دیدار نیز، در مقاطعی دیگر از تاریخ فعالیت دور و دراز اخوانی ها، شاهد این هستیم که آنان هیات هایی به عراق و کشورهای عربی فرستاده و همواره در حوزه های نظری و عملی، درباره ی ضرورت توجه به مسائل کردها صحبت کرده اند و چند هیات خود را نیز به کردستان عراق فرستاده و در آن دیار، با استفاده از واسطه های محلی خود، در امور خیریه همچون تاسیس مساجد، کمک به درمان بیماران و تقبل هزینه های درمانی مستمندان و تقبل هزینه ی تحصیل و معاش ایتام کُُرد، اقدامات مهمی انجام داده اند و در اسناد اخوان، صراحتا به این موضوع اشاره شده که در این عرصه، منّتی بر کردها ندارند و انجام این امور را وظیفه و تکلیف خود می دانند.

حال وقت آن فرا رسیده که از خود سوال کنیم: پس از آن مراحل و مقاطع، در حال حاضر، اخوان المسلمین مصر، در خصوص مساله ی کردها چه دیدگاهی دارند؟ در پاسخ به این سوال، می توانیم به اظهارات استاد محمد مهدی عاکف، مرشد کلّ اخوان المسلمین مصر اشاره کنیم. او درباره ی کردها، در پیامی خطاب به رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه می گوید:«ای برادر! در شرایطی که صهیونیست ها به جان مسلیمین افتاده و آنان را به قتل می رسانند، جایز نیست که تو نیز خون کردها را بر زمین بریزی. آنان نیز مانند تو مسلمان هستند.» مرشد کلّ در ادامه درباره ی اردوغان می گوید:« در حوزه ی توجه به ضرورت های اسلامی و انسانی، من کسی را مانند اردوغان ندیدم و به دنبال هشدارهای من، اردوغان نیز این واقعیت را پذیرفت که مساله ی کردها، موضوعی نیست که از راه جنگ و درگیری قابل حل باشد.»

توجه به سخنان مرشد کلّ نشان می دهد که همان روند تاریخی نگرش اخوان المسلمین مصر به کردها ادامه دارد و همچنان که پنجاه سال پیش استاد حسن البنا خطاب به حکومت عراق، از بغداد می خواهد که دست از حملات نظامی و سرکوب کردها بردارد، در دوران کنونی نیز استاد عاکف، در پیامی خطاب به جمهوری ترکیه و شخص نخست وزیر، از او می خواهد که روش ها و راهکارهای خشونت محور و تند را کنار بگذارد و بی تعارف، این روش را با اعمال صهیونیست های اسراییلی مقایسه می کند. ما نمی دانیم که این هشدارها و پیام های مرشد کلّ تا چه اندازه در تشویق شخص نخست وزیر برای مذاکره با پ.ک.ک نقش داشته، اما دست کم از این نکته مطمئن هستیم که استاد عاکف، ادبیات تند اردوغان را به شدت محکوم کرده است. یادمان باشد که اردوغان در اواخر سال ۲۰۱۲ خطاب به پ.ک.ک گفت:« اگر به حملات خود ادامه دهید، نیروهای نظامی ما بدون توجه به این که زن و کودک در مقابل گلوله هایشان قرار گرفته اند یا نه، به شدت به شما حمله خواهند کرد.»

——————-

تمام نقل قول های جای گرفته در گیومه از پایگاه اینترنتی اخوان المسلمین مصر برگرفته شده و دوست خوبم جناب آقای مسعود بایار این قسمت ها را از عربی به ترکی ترجمه کرده است. (مولف)