معرفی احزاب سیاسی در کردستان عراق

معرفی احزاب سیاسی در کردستان عراق

پس از آنکه در سال ۱۹۹۱ حکومت خودمختار کردستان عراق در استان‌های شمال آن کشور شکل گرفت، قدرت و حاکمیت سیاسی بین دو حزب عمده، یعنی اتحادیه میهنی کردستان (ی.ن.ک) به رهبری جلال طالبانی و پارت دموکرات کردستان (پارتی) به زعامت مسعود بارزانی تقسیم می‌شد که در‌‌‌‌ همان اوایل کار مصادف با جنگ داخلی کرد‌ها شد که بعد‌ها از آن بعنوان «جنگ برادرکشی» یاد می‌شد که در سال۱۹۹۶م با درایت و پادرمیانی بخشی از احزاب و شخصیت‌های اسلامگرای میانه‌رو و دیگر میهن‌دوستان به پایان رسید. اما با سقوط رژیم صدام حسین، قطار دموکراسی در کردستان عراق با سرعت بیشتری به حرکت در آمد و احزاب تازه‌ای پا به صحنه‌ی سیاسی کردستان نهادند و پارلمان کردستان تشکیل شد و سیر تحولات سیاسی همانگونه که در جامعه‌ای درحال توسعه‌ انتظار می‌رود، به پیش می‌رود.

پس از سقوط رژیم بعث در بهار ۲۰۰۳، احزاب اسلامی شکل تازه‌ای به خود گرفتند و در‌‌‌‌ همان اولین انتخابات‌ها بود که به پارلمان رسیدند تا دو حزب حاکم نیز به خود بیایند اما هم پیمانی استراتژیک دو حزب حاکم سایه‌ی سنگینی را بر فضای سیاسی کردستان انداخته بود تا اینکه در سال ۲۰۰۹ و قبل از انتخابات پارلمانی در حزب ی.ن.ک که تا آن زمان کرسی‌های بیشتری را در اختیار داشت انشقاق بزرگی به وجود آمد و حرکت گوران (تغییر) که بخشی از سران ناراضی ی.ن.ک آن را رهبری می‌کردند متولد شد و در‌‌‌‌ همان سال، فصلی نو را در صحنه‌ی سیاسی کردستان رقم زد و با کسب ۲۵ کرسی از ۱۱۱ کرسی پارلمان به وزنه‌ای سنگین تبدیل شد. این روند، سبب تضعیف دو حزب حاکم و مخصوصاً ی.ن.ک شد. از سویی دیگر احزاب اسلامی نیز بر کرسی‌های خود افزودند و با این تحولات بود که اصلاحات عمده‌ای در زمینه‌های سیاسی و اقتصادی روی داد. اما در انتخابات ۲۰۱۳ که قرار است تا چند روز دیگر برگزار شود فضای رقابتی بیشتری دیده می‌شود؛ زیرا دو حزب حاکم بر خلاف رویه‌ی چندساله‌ی خود، لیستی جدا ازهم معرفی کرده‌اند تا تنور انتخابات بیشتر از همیشه گرم شود اما با شروع تبلیغات رسمی احزاب عمده‌ی حاضر عبارتند از:

۱. پارت دمکرات کردستان (پارتی):

حزبی که در سال ۱۹۴۶ تأسیس شد و از آن بعنوان قدیمی‌ترین حزب تشکیلاتی کردستان عراق یاد می‌شود. پارتی در دو استان اربیل و دهوک اکثریت را در اختیار دارد تا جایی که تا چند سال قبل هیچ یک از احزاب دیگر نمی‌توانستند کرسی‌های دهوک را کسب کنند. رهبر آن مسعود بارزانی است که رهبریت اقلیم کردستان را نیز بعد از سقوط صدام در اختیار دارد. در انتخابات پیش رو نیز انتظار می‌رود گوی سبقت را از دیگر احزاب برباید، اما نه آن اندازه که بتواند به تنهایی حکومت تشکیل دهد.

۲. اتحادیه‌ی میهنی کردستان (یه‌کێتیی نیشتمانی کوردستان):

این حزب ۳۸ ساله‌، رقیب سرسخت سالهای نه چندان دور و هم‌پیمان استراتژیک سالهای اخیر پارتی که پیش از سال ۲۰۰۹ از رقیبش هم، پیشی می‌گرفت اما از انتخابات ۲۰۰۹ به بعد بود که دیگر قدرت قبلی خود را از دست داد، چون در آن سال بود که انشعاب درون‌حزبی‌اش منجر به تضعیف آن حزب، در فضای سیاسی کردستان و حتی عراق شد. رهبرش که رییس جمهور عراق نیز محسوب می‌شود، ماههاست که در بیمارستانی در آلمان تحت درمان است و شاید همین باعث شده است که ناظران بر این باور باشند که باید منتظر انشقاق و چند دستگی در رده‌های بالای حزب بود. باید دید، در نبود جلال طالبانی آیا بزرگان حزب می‌توانند حداقل کرسیهای خود را در پارلمان حفظ کنند؟

۳. حرکت تغییر (بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان):

زمان زیادی از به وجود آمدن آن نمی‌گذرد سال ۲۰۰۹بود که در کشمکش قدرت حزب ی. ن. ک به وجود آمد آن‌ها در‌‌‌‌ همان سال با شعار تغییر وضع موجود به انتخابات آمدند شعاری که هم شمار شرکت‌کنندگان در انتخابات را افزایش داد، هم باعث تضعیف اتحادیه‌ی میهنی کردستان شد. رهبریت گوران را انوشیروان مصطفی، یار دیرین جلال طالبانی بر عهده دارد.

۴. اتحاد اسلامی کردستان (یه‌کگرتووی ئیسلامیی کوردستان):

اسلامگرایان میانه‌رو در کردستان عراق که‌ از حیث فکری متأثر از مدرسه‌ی جهانی اخوان‌المسلمین‌اند، و از سالهای ۱۹۴۰ به‌صورت غیر رسمی در کردستان و عراق حضور داشته‌اند، ولی پس از تصویب قانون فعالیت رسمی احزاب در پارلمان کردستان، در قالب اتحاد اسلامی کردستان در سال ۱۹۹۴ رسماً وارد فعالیت‌های سیاسی کردستان و عراق شدند. این حزب که‌ با فعالیت‌های تربیتی و خدمت‌رسانی به‌ مردم کرد خدمت کرده‌ بود، بدون داشتن پیشینه‌ی خشونت‌آمیز و تنها حزب فاقد نیروی شبه‌نظامی در کردستان دهه‌ی ۹۰ که‌ آبستن جنگ و خشونت بود، توانست در میان مردم کردستان جایگاه‌ مناسبی پیدا کند. این حزب اسلامگرای خشونت‌پرهیز، با می‌ا‌نجیگری در جنگ داخلی کردستان، بیش از پیش چهره‌ی میانه‌روی این حزب اسلامی را نمایان کرد و روز به روز پایگاه مردمی خود را بین اقشار مختلف مردم تقویت کرد. رهبری این حزب در کنگره‌ی ششم که در سال گذشته برگزار شد، از مؤسس حزب، «صلاح‌الدین محمد بهاءالدین» به «محمد فرج» پنجاه‌ و نه‌ ساله‌ تغییر کرد، تغییری که نقطه عطفی در تاریخ سیاسی کردستان عراق است و برای اولین بار رهبری یک حزب در کردستان به شیوه‌ای دموکراتیک تغییر کرد. رأی‌آوری یه‌کگرتوو برخلاف سایر احزاب در هر سه استان کردنشین است، حتی در دهوک که هیچ یک از احزاب به‌ جز پارتی موفق به کسب کرسی نمی‌شوند، یه‌کگرتوو هم‌اکنون، ۳۰ درصد از کرسی‌های خود را از دهوک کسب می‌کند و به رقیبی برای پارتی در این منطقه‌، بدیل شده است.

۵. جماعت اسلامی کردستان (کومه‌ڵی ئسیلامی کوردستان):

پیش از جنگ داخلی، تنها یک حزب اسلامی در کردستان عراق به صورت رسمی فعالیت می‌کرد که‌‌ همان حرکت اسلامی (بزوتنه‌وه‌ی ئیسلامی) به‌ رهبری مرحوم ماموستا عثمان عبدالعزیز بود اما به دنبال شکل گیری یه‌کگرتوو که میانه‌رو محسوب می‌شد، بخش میانه‌ی حرکت اسلامی نیز به‌ رهبری علی باپیر، جدا شدن خود را اعلام کرد و حزبی اسلامی دیگر تحت عنوان جماعت اسلامی (کۆمه‌ڵ) به فضای سیاسی کردستان اضافه شد و بعد از گذشت چند سال اینک یکی از پنج وزنه‌ی میدان سیاسی کردستان محسوب می‌شود. هم‌اکنون نیز علی باپیر امیر بلامنازع این حزب است. البته به غیر از این احزاب عمده، احزاب کوچک و افراد مستقل نیز در این انتخابات دیده می‌شوند. حال باید به انتظار نشست و دید که معادله‌ی سیاسی کردستان عراق چگونه بین احزاب حاضر حل خواهد شد. آیا حزبی خواهد توانست اکثریت آرا را به‌دست آورد و به تنهایی کابینه تشکیل دهد؟ آیا پارتی و یه‌کیتی در صورت کسب نکردن اکثریت آرا، باز هم مثل سابق هم‌پیمان می‌شوند؟ آیا گوران و احزاب اسلامی باز هم در موقعیت اپوزیسیون قدرت خواهند بود یا در حکومت شرکت خواهند کرد؟ و باید دید که ۱۱۱ کرسی پارلمان چگونه بین ۲۳ لیست حاضر تقسیم می‌شود و از بین ۱۱۲۹ کاندیدا کدام یک از افراد و لیست‌ها موفق می‌شوند کرسی‌های پارلمان کردستان را تصاحب کنند؟

نویسنده: ایوب عزیزپور

نقل از اصلاح وب