صــــلاح الـــدّین.نــت پایگاه اینترنتی عبدالعزیزسلیمی (نویسنده و مترجم)
فلسفه مناسک حج و فضیلت دهه مبارک ذی الحجه
در گفتگو با استاد گرامی ماموستا عبدالعزیز سلیمی.
مصاحبه کننده: یسری کریمی
این روزها و این ایام حال و هوای خاصی دارند. ایام مبارک حج و فرارسیدن عید بندگی همواره انسان را به یاد اطاعت بی چون و چرای خدای متعال می اندازد.اطاعتی که در آن بنده ی خدا حاضر به قربانی کردن جگرگوشه خویش شد،تا که نمونه ای شود برای جهانیان .نمونه ای شود از دل کندن از دنیا و متعلقاتش..
در این باب گفتگویی ترتیب داده ایم با استاد عزیزمان،ماموستا عبدالعزیز سلیمی
سلام علیکم و رحمه الله.
۱٫استاد گرانقدر در ابتدا مختصری در مورد ماه ذی الحجه و فضایل این دهه بنابر ادله قران و سنت ،بیان کنید؟
بسم الله الرحمن الرحیم
من هم خدمت شما و همکاران و مخاطب هایتان سلام و احترام دارم.
عرض شود در باره فضیلت عبادت در ده روز نخست ماه ذی الحجه روایت های بسیاری در کتب حدیثی ما نقل شده اند، برای نمونه می توان به این روایت از امام بخاری اشاره نمود که:
( ما من ایام العمل الصالح فیها احَبُ الی الله من هذه الایام) – یعنی العشر، قالوا: یا رسول الله و لا الجهاد فی سبیل الله؟ قال: و لا الجهاد فی سبیل الله الا رجلٌ خرج بنفسه و ما له فلم یرجع من ذلک بش. )
(هیچ روزهایی نیست که عبادت در آنها نزد الله محبــوب تر از این ایام- یعنی دهه اول ذی الحجه- باشد. گفتند: یا رسول الله (ص) حتی جهاد ؟ فرمود: مگر کسی که با جان و مال خود برای جهاد خارج شده و هیچکدام از آنها را برنگرداند.)
اما نباید فراموش نمود که روزها و ماه ها در ذات خود فضیلتبخش و ارزش آفرین نیستند، بلکه با توجه به بندگی آگاهانه و صادقانه انسان در آنها و زمینه سازی برای رشد و بالندگی است که جایگاه و منزلت دارند و بستری مبارک برای کسب پرهیزکاری می شوند.
۲٫چه اعمالی در این دهه مبارک مستحب است که انجام شود؟
برترین امور واعمال آنهایی هستند که زمینه ساز و تقویت کننده باور یکتاپرستی، خصلت بنیادین پرهیزکاری و رویکرد دادگری بشوند، که پس شناخت الله و ویژگی های انسان به ویژه آگاهی از عوامل و اسباب صعود و سقوط و رشدیافتگی و واماندگی اوست. که در این ارتباط هدایت ربانی قرآن و تفسیر عملی آن به وسیله رسول الله معیار و محور و راهنمای راه راستی است که انسان را عامل خیر و نیکی و خدمت می گرداند و در نهایت سربلندی و سعادت را نصیب او می کند.
بدین معنا که مطالعه و فهم و اندیشه در قرآن و فهم صحیح سنت و نماز آنگونه که نیاز است و روزه به صورتی که رهرو را راهی سرمنزل پرهیزکاری کند نه تنها در ده شبانه روز آغازین این ماه بلکه در هر روز و ماهی برای رشد انسان بسیار حیاتی هستند.
۳٫همانطور که می دانیم در این ایام حجاج به سرزمین وحی مشرف میشوند،
الف:ایتدا حج را برایمان تعریف کنید؟
حج در زبان عرب به معنای قصد و تصمیم در باره مقصدی است و در اصطلاح شرع «حج» سفر به مکان مقدس و شهر مشهور «مکه» در ماه حرام «ذیحجه» و به منظور زیارت خانه خدا «کعبه» و برگزاری مراسم ویژه در چند موقف و میعادگاه (که همگی در مکه و اطراف آن قرار دارد) می‌باشد و مجموعه این مراسم به نام مناسک حج یاد میشود این سفر مقدس به شرط تمکن مالی، سلامت جسم و باز بودن راه که از شرایط اساسی استطاعت است بر هر مسلمان مستطیع در طول عمر یک بار لازم و واجب می‌باشد و ترک این عمل عبادی، سیاسی و تاخیر و تقصیر در آن از گناهان محسوب می‌گردد.
ب:از فواید شخصی و اجتماعی حج برایمان بگویید؟
عرض شود حج نیز همچون دیگر عبادات و شعایر دینی لازمه تزکی و رشد یافتگی انسان و تحقق اهداف و مقاصد نهایی دین یعنی: یکتاپرستی، پرهیزکاری و دادگری است.
- حج دوره ای آموزشی، معنوی، تربیتی، اجتماعی، سیاسی و یادآور و تمرین وحدت و همگرایی است .
- ترک دیار و دوری از دوستان، خانواده و خویشاوندان تمرین و آمادگی برای کنار نهادن دلبستگی ها و ابستگی ها و آمادگی برای سفر آخرت است.
- لباس (احرام) یادآور برادری، ایمانی و انسانی، کنار نهادن نام و نشان ها و نزدیک تر شدن به یکدیگر است.
- سردادن ذکر (لبیک اللهم لبیک…) بستن پیمان بندگی خداوند و رهایی از بندگی ثروت و قدرت و قدرت بدستان است.
- طواف یادآور هماهنگی و همراهی با کل نظام هستی است که از اتم گرفته تا کهکشان ها با چرخشی دورانی از قوانین آفریدگارشان پیروی می کنند.
- رجم شیطان دوری و دست رد نهادن بر سینه تمامی شیاطین پیدا و پنهان به ویژه فرمانرواین خودکامه،سرمایه داران حرامخوار و سیری ناپذیر و توجیه کنندگان ستم ستمگران است.
- همانگونه که خداوند می فرمایند:
- (ولقد بعثنا فی کل أمه رسولا أن اعبدوا الله واجتنبوا الطاغوت….) النحل:۳۶
- «به راستی در میان هر امتی پیامبری را فرستادیم(تا به آنان یادآور شود) که تنها الله را بندگی کنید و از طاغوت( و بت های جاندار و بی جان) دور کنید…»
- و….
ج: آیا با رفتن به حج و بجا آوردن تمامی اعمال مربوطه،شخص بدون گناه می شود؟
در روایتی آمده است که چنانچه کسی با مال حلال و نیت پاک به حج برود(و از حکمت مناسک آن با خبر باشد و به درستی آنها را انجام دهد) مانند روزی می شود که از مادر متولد شده است.
طبعا بایستی همراه با توبه و اصلاح و جبران حق الناس باشد.
۴٫به عقیده شما در این سفر روحانی،چه اهدافی بایستی دنبال شوند؟ و علاوه بر بجا آوردن اعمال حج چه اعمال دیگری انجام شود که بتوان از این سفر معنوی نهایت استفاده را برد؟
خود مناسک حج عبادتی کامل است و اگر با ایمان و آگاهی انجام شوند همانگونه که پیشتر اشاره شد، مایه رشد معنوی و ایمانی است و جز مراقبه و محاسبه نفس از بازگشت به گذشته نامطلوب به چیز دیگری نیاز ندارد.
۵٫در مورد روز عرفه و فضیلت آن و اعمالی که در این روز انجام میشوند برایمان بگویید؟
عرفات نام جایگاهی است که حاجیان در روز عرفه (نهم ذی الحجه) در آنجا حضور پیدا می کنند و به دعا و نیایش می پردازند و پس از برگزاری نماز ظهر و عصر به مکه مکرمه باز می گردند.
تفسیر و تاویل های زیادی در باره حکمت و فلسفه عرفه و وقوف در عرفات وجود دارد، از جمله خدا شناسی، خود شناسی و…. که در این فرصت کوتاه مجال پرداختن بیشتر به آن نیست، به کاربران و خوانندگان گرامی توصیه می شود که کتاب های: «حج» مصطفی محمود، فصل حج کتاب «کیمیای سعادت یا کتاب احیاء علوم الدین» امام محمد غزالی، «نوارهای حج» استاد ناصر سبحانی و «حج» دکتر شریعتی و کتاب «خسی در میقات» جلال آل احمد را مطالعه کنند
۶٫استاد بزرگوار بفرمایید که فلسفه قربانی کردن و اهدافی که ازقربانی کردن دنبال میشود و بعبارتی دیگر حقیقت قربانی کردن چیست؟
– فلسفه قربانی یادآور آمادگی حضرت ابراهیم علیه السلام برای قربانی نمودن فرزندش اسماعیل در راستای رضایت خداوند، دل بریدن از دارایی، اطعام مستمندان، و آمادگی برای قربانی نمودن جان و مال در راه دفاع از دین خالص خداوند و مظلومان است.
۷٫بفرمایید تعبیر شما از عید قربان چیست؟ چرا که این عید را “عیدبندگی نام نهاده اند“
همانگونه که در پاسخ به پرسش قبلی گفته شد: یکی از شعایر حج قربانی است، که قربانی کننده درس های تربیتی و ایمانی و آزادگی بسیاری را از آن می آموزد، به خود باوری و استقلال شخصیت می رسد، جز دلستگی به دین خداوند و کسب سعادت و سربلندی از همه مظاهر و دلبستگی های بازدارنده دل می برد. به آزادی واقعی می رسد و مال و مقام و زن و فرزند را تنها زمانی دوست می دارد که راه بندگی خالصانه خداوند را بر او نبندند و او را دچار شرک و چند خدایی نکنند.
- استاد گرامی چه توصیه هایی برای خوانندگان گرامی دارید؟که از این ایام بهترین استفاده ها را برند.
در پایان می خواهم این موضوع را به برادران و خواهران ایمانی یادآوری نمایم که: خداوند حکیم شعایر عبادی مانند: حج، نماز و روزه و… را برای تقویت و افزایش باور یکتاپرستی ، خصلت پرهیزکاری و مسئولیت عدالت خواهی و دادگری بر ما واجب فرموده اند، و فهم و حفظ و ایمان به ارزش ها و آموزه های قرآن و سنت و آشنایی با تمامی دانش های مرتبط با آنها چنانچه حاصل و ثمرشان «رشد و تزکی و کسب تقوا و رعایت دادگری» نشوند، بایستی در چگونگی فهم و عمل و عبادت خود شک کنیم و در باره آنها تجدید نظر نماییم.
اینکه ما مدعی مسلمان بودن باشیم و صادقانه هم عبادت ها را انجام بدهیم، به فلان مذهب دلبسته و به بهمان حزب وابسته باشیم به تنهایی مایه نجات و سعادت نیستند، و دردی را درمان و مشکلی را آسان نمی کنند، بلکه بایستی با گذر زمان احساس نماییم که دست کم هر سال در مقایسه با سال پیش پرهیزکارتر و درستکارتر گشته ایم، خود را بیش از پیش به خداوند نزدیک تر احساس کنیم و دنیا دوستی مان کاهش و آخرتگرایی مان افزایش یابد، این مایه امید است.
