توافقی که مهمتر از هسته‌ای است.

توافقی که مهمتر از هسته‌ای است. نویسنده: جکسون دایل

 در دفاعیه های دولت باراک اوباما از توافق هسته ای تناقضاتی دیده می شود؛ کاخ سفید ادعا می کند که منتقدان اسرائیلی و جمهوری خواه هیچ گزینه ای را غیر از جنگ به عنوان جایگزین توافق هسته ای با ایران ارائه نکرده اند، اما رئیس جمهور خود اخیرا اعلام کرد آماده است تا از یک توافق بد «کنار بکشد».

حال سوالی که مطرح می شود این است که آیا جنگ تنها گزینه جایگزین برای اوباماست؟! ظاهرا که پاسخ منفی است. بن رودز معاون مشاور امنیت ملی آمریکا اخیرا در پاسخ به سوال خبرنگاران در مورد اینکه آمریکا پس از پایان دوره توافق چطور از پیشروی ایران در ساخت تسلیحات هسته ای جلوگیری می کند، گفت: «واقعیت موضوع این است که همین گزینه هایی که امروز برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته ای وجود دارد، ۱۰ یا ۱۵ سال دیگر نیز برای رئیس جمهور وقت آمریکا وجود خواهد داشت.»

وی در ادامه تصریح کرد حتی در صورت نیاز این گزینه ها در ۱۰ یا ۱۵ هفته آینده نیز موجود خواهند بود. تحریم ها، کارشکنی و تهدید به اقدام نظامی همراه با اطلاعات مفید و نظارت ها و بازرسی های بین المللی در چندین سال گذشته از پیشروی ایران به سمت ساخت سلاح هسته ای جلوگیری کردند (ایران همواره تلاش برای دستیابی به سلاح هسته ای را رد کرده است). به رغم پیشرفت و گسترش زیرساخت های هسته ای ایران، بازرسان و آژانس های اطلاعاتی غرب از سال ۲۰۰۳ تاکنون نتوانستند نشانه ای حاکی از «ابعاد نظامی» برنامه هسته ای ایران بیابند.

اگرچه این احتمال وجود دارد که ایران در مقابل فروپاشی مذاکرات با پیشروی در جهت ساخت بمب هسته ای واکنش نشان دهد، اما این مسئله هیچ ارتباطی با فعالیت های کنونی ایران در این زمینه ندارد. از سوی دیگر، در شرایطی که اقتصاد ایران در پی کاهش درآمدهای نفتی و تحریم های بین المللی به شدت آسیب دیده است، پیشروی برای ساخت سلاح هسته ای اقدام ساده ای برای این کشور نخواهد بود. طبق تجربه، ایران به نصب سانتریفیوژهای بیشتر ادامه خواهد داد بدون اینکه از خطوط قرمز آمریکا و حتی اسرائیل عبور کند.

دولت اوباما بر این باور است که توافق هسته ای برای اطمینان از اینکه ایران تا یک دهه آینده به سلاح هسته ای مجهز نشود تاثیر بسزایی دارد و از سوی دیگر، هزینه و مخاطرات آن از دیگر گزینه ها برای آمریکا کمتر است.

اما مهمترین تفاوت میان حاصل شدن و یا نشدن توافق، مسئله ای است که اوباما برای پنهان کردن آن تلاش کرده است: نوع و ماهیت روابطی که آمریکا می تواند در سال های آتی با ایران داشته باشد و راهبرد آمریکا برای ایجاد توازن و نظم در منطقه آشفته خاورمیانه که تروریسم در آن بیداد می کند.

مارتین ایندایک از موسسه بروکینگز و یکی از فرستادگان پیشین آمریکا در خاورمیانه (سفیر اسبق در تل آویو) تصریح کرد آمریکا مجبور است میان برقراری نظم جدید منطقه ای با ایران و یا علیه ایران، انتخاب کند. انتخاب میان این دو گزینه اکنون به توافق هسته ای بستگی دارد. ایندایک افزود: «بدون توافق، نمی توان هیچگونه همکاری با ایران را در مسائل منطقه ای متصور شد. با وجود توافق (هسته ای) همکاری ممکن می شود.»

امکان چنین همکاری میان واشنگتن و تهران زنگ خطری برای اسرائیل، عربستان سعودی و دیگر دشمنان ایران در خاورمیانه، آنهایی که معتقدند ایران برای برتری در خاورمیانه به دنبال دستیابی به قدرت هسته ای است، محسوب می شود. درنتیجه، اوباما در هفته های اخیر تلاش کرد که اهمیت این جنبه از موضوع کمتر جلب توجه کند. حتی جان کری وزیر امور خارجه آمریکا به عربستان سعودی اعزام شد تا اعلام کند «ما به دنبال کسب معامله ای بزرگ نیستیم.»

با این حال، توافق ناگزیر بر شرایط ژئوپولتیک تاثیر خواهد داشت. بدون توافق، ایران بدون تردید یک دشمن خواهد بود و با حصول توافق، دولت اوباما احتمالا در راستای رسیدن به تفاهم با ایران در خصوص آینده عراق و سوریه تلاش خواهد کرد. به گفته رادز، شرایط بیشتر به این بستگی خواهد داشت که آیا بسته (مورد توافق) هسته ای می تواند به تعدیل سیاستگذاری های ایران که به نفع آمریکا، اسرائیل و همه منطقه خواهد بود، منجر شود؟!

ایندایک صراحتا اعلام کرد: «تصور اینکه آمریکا بتواند ایران را ترغیب کند از قدرت تهدیدکننده و طلب کننده اصلاحات در منطقه به شریکی برای آمریکا در برقراری نظم مجدد در منطقه تبدیل شود، خیالبافی است.» ایندایک راهبرد ایجاد صلح مجدد توسط آمریکا و به کمک متحدان قدیمی را ترجیح می دهد. در صورت فروپاشی توافق آمریکا چاره ای جز پیشبرد راهبرد مورد علاقه ایندایک نخواهد داشت، اما در صورت حصول توافق چه خواهد شد؟! به عقیده ایندایک، آمریکا می بایست سپر هسته ای برای اسرائیل و عربستان سعودی فراهم کند.

مسئله این است که مذاکرات اوباما با ایران تنها به اینکه آیا تهران به سلاح هسته ای دست خواهد یافت یا خیر، مربوط نمی شود؛ بلکه مذاکرات به آینده خاورمیانه مربوط می شود. به رغم تناقضاتی که در سیاست های کاخ سفید دیده می شود، احتمال اینکه جنگی در آینده به وقوع بپیوندد اندک است. اما نتیجه این مذاکرات و در حقیقت حاصل شدن و یا نشدن توافق احتمالا پیروز نهایی رقابت بلند مدت برای نفوذ در منطقه مدیترانه و خلیج فارس را تعیین خواهد کرد.

دیپلماسی ایرانی:منبع: واشنگتن پست / مترجم: طلا تسلیمی